Jorge Mario Bergoglio (76) is de eerste Amerikaanse paus in de geschiedenis. Het nieuws van zijn aantreden op het centrale balkon van de Sint-Pieter in Vaticaanstad volgde gisteren ruim een uur nadat er witte rook kwam uit de schoorsteen van de Sixtijnse Kapel, waar 115 kardinalen die middag hun keus bepaalden. Meer dan 200.000 mensen hadden zich aan het begin van de avond in de regen opgesteld op het Sint-Pietersplein.

De pausnaam Franciscus verwijst naar Franciscus van Assisi, misschien wel de dierbaarste heilige van Italië. Franciscus van Assisi was een edelman uit het begin van de dertiende eeuw, die voor armoede koos om gelijk te zijn met de armen. Hij wordt gezien als een man van het volk. De keuze van de naam past bij Bergoglio, maar mogelijk had ook een andere kandidaat als paus deze naam aangenomen. Er is in de hoogste regionen van de Rooms-Katholieke Kerk behoefte om terug te gaan naar eenvoud.

Mogelijk heeft Bergoglio, de 266e paus in de geschiedenis, deze naam gekozen om te laten zien dat hij er als jezuïet voor iedereen is, ook voor andere (concurrerende) orden, zoals de franciscanen. De jezuïeten zijn een religieuze orde die in het verleden –zelfs binnen de kerk– met wantrouwen werd bekeken wegens hun vermeende machtsaanspraken.

De verwijzing naar Franciscus van Assisi is niet vergezocht. De aartsbisschop van Buenos Aires woont in een eenvoudig appartement, reist bij voorkeur met het openbaar vervoer en draagt zelden het kardinaalsrood. Toen hij in 2001 kardinaal werd, maande hij parochianen die dat feit met hem in Rome wilden vieren, thuis te blijven en het uitgespaarde geld aan de armen te geven. Het pauselijk motto is toepasselijk: ”Nederig maar uitverkoren”.

Het eerste optreden van paus Franciscus gisteravond in Vaticaanstad gaf een indicatie van zijn stijl. Een pastor, maar wel een met een degelijke filosofische en theologische opleiding, die eenvoudige woorden gebruikt. Zo wenste hij gisteren de menigte een „goede nachtrust” toe. Veelzeggend is zijn eerste uitstapje buiten het Vaticaan vandaag. Franciscus brengt een bezoek aan de Santa Maria Maggiore, de grootste Mariakerk ter wereld, om daar te bidden. Zijn Mariadevotie sluit aan bij het volksgeloof.

De eerste indruk van de Romeinen over Franciscus is goed. Benedictus XVI, diens voorganger, ontbeerde tijdens zijn achtjarig pontificaat aansluiting bij de lokale bevolking. Het is belangrijk om op één lijn met de Romeinen te staan, omdat een paus in eerste instantie bisschop van Rome is.

Bergoglio heeft een open blik naar de wereld. „Als de kerk in zichzelf blijft opgesloten en alleen aan zichzelf refereert, wordt ze ziek”, zei de Argentijn onlangs. Hij wordt door zijn eenvoudige opstelling, die gericht is op individuele nood, beschouwd als iemand die een succesvolle aanpak van evangelisatie biedt.

Bergoglio beantwoordt zodoende als pastor en evangelist aan de kernvereisten die de kardinalen aan de nieuwe paus hadden gesteld. Minder belangrijk lijkt het te zijn of de paus ook een goed bestuurder is. Dat bleek uit verscheidende uitlatingen van kardinalen daags voor de aanvang van het conclaaf. Zo verklaarde de Oostenrijke kardinaal Christoph Schönborn zondag dat de paus „een man van geloof” moest zijn. „Voor het bestuur heeft hij zijn mensen.”

Nu Bergoglio paus is, zullen de schijnwerpers ongetwijfeld ook op zijn verleden worden gericht. Gisteravond kwamen al vrij snel geruchten in de wereld over zijn rol en houding tijdens de Argentijnse militaire junta, die het land tussen 1976 en 1981 in zijn greep hield. Zo zou hij betrokken zijn geweest bij de verdwijning van twee linkse jezuïeten.

Een van de belangrijkste beslissingen die Franciscus op korte termijn moet nemen is de keus van de staatssecretaris, de feitelijke nummer twee in het Vaticaan, degene die de Romeinse curie aanvoert. Uit die keus zal blijken of de wil er is of de noodzaak wordt gevoeld om de interne problemen in het Vaticaan aan te pakken.

De curie is een logge organisatie die voor een paus die de organisatie niet goed kent of er geen belangstelling voor heeft, uiterst lastig is om te hervormen. Bergoglio is geen onbekende in het Vaticaan: hij had zitting in vier dicasterieën (ministeries). Daarvoor moest hij echter slechts een paar keer per jaar in Rome zijn. Hij is daarmee geen doorgewinterde bestuurder die het Vaticaan goed kent.