Goed protestantse kerkgangers die eerst een stokbroodje bij de bakker halen en zich dan met boodschappentas en al onder het Woord zetten: het is in Frankrijk geen vreemd verschijnsel. Het wil echter nog niet zeggen dat de zondag in Frankrijk aan de commercie is prijsgegeven, als zelfs de calvinisten er al tamelijk ruimhartig mee omgaan. Een bakker is nog geen winkelstraat, vinden veel Fransen.

Zondagsrust is in Frankrijk een heet hangijzer. Een wetsvoorstel voor ruimere winkelopenstelling op zondag haalde in juli 2009 bijvoorbeeld maar een krappe meerderheid in de Franse kamers. In het parlement stemden 282 volksvertegenwoordigers voor de wet en niet minder dan 252 tegen. In de Senaat, de Franse Eerste Kamer, lagen de verhoudingen op 165 leden tegenover 159.

De wet van 2009 handhaafde het principe van zondagsrust, maar maakte meer ruimte voor uitzonderingen. Zo mogen winkels in toeristische gebieden sinds 2009 allemaal open zijn, terwijl voorheen souvenirswinkels de deuren mochten openen. Net als in Nederland speelt daarbij de vraag wat precies de definitie van een toeristisch gebied is.

Voorzitter Jean Dionnot-Enkiri van het Franse Collectief van Vrienden van de Zondag (CAD) voerde in 2009 felle actie tegen de wet, maar moet constateren dat de praktijk steeds soepeler wordt. Dionnot noemt de positie van de rustdag in Frankrijk dan ook „een groot en ernstig probleem.” „We zien een ontwikkeling in de maatschappij waarbij alles om economie draait en om winst”, aldus Dionnot. „De mens wordt daarbij verlaagd tot een economisch dier.” De vereniging van Dionnot wil echter duidelijk maken dat een mens vooral een sociaal wezen is, die ook rust en contact nodig heeft.

De toenmalige regering-Sarkozypresenteerde de wet van 2009 als cosmetische aanpassingen op de arbeidstijdenwetten van 1906, maar critici zagen er een opmaat in naar een algehele teloorgang van de zondag als rustdag. De wet onderstreepte weliswaar dat zondagswerk alleen op vrijwillige basis mag gebeuren, maar in de praktijk ligt dat niet zo gemakkelijk, stelden de sceptici. Het Collectief van Vrienden van de Zondag houdt de praktijk nauwlettend in de gaten.

Speciale activiteiten vanwege de Europese dag van de arbeidsvrije zondag, overmorgen, organiseert de Franse zondagsvereniging niet. Dionnot: „Vanuit de vakbonden en onze organisatie vinden er regelmatig protesten tegen zondagsopenstellingen plaats, maar niet specifiek deze zondag.” Zijn eigen organisatie meldt de dag wel prominent op de website.

De tegenstand tegen ruimere zondagsopenstellingen komt in Frankrijk zeker niet alleen van christenen. „Onze vereniging is een beweging van burgers met allerlei levensovertuigingen”, maakt Dionnot duidelijk. „Rooms-katholieken en andere christenen hebben daarbij uiteraard hun aandeel in deze strijd in de maatschappij.”

In Frankrijk komt met name ook veel verzet vanuit linkse politieke partijen en de vakbonden tegen ruimere winkeltijden. De linkse partijen stemden in 2009 tegen ruimere wetgeving omdat ze vrezen voor veralgemenisering van zondagswerk, minder rechten van arbeiders en de teloorgang van het gezinsleven. Ook de vakbonden nemen resoluut stelling in vóór de zondagsrust. Volgens een peiling uit 2009 was 55 procent van de Franse bevolking tegen de aantasting van de rustdag.

Wat de ideale zondag van Jean Dionnot-Enkiri is? „Het ideaal is dat de zondagse rustdag voor ieder verplicht is”, stelt de voorzitter van de in 2007 opgerichte zondagsvereniging. Hij wil daarbij een uitzondering maken voor noodzakelijke werkzaamheden zoals de gezondheidszorg, politie en leger, maar ook voor „werk dat het voor anderen mogelijk maakt zich te ontspannen en uit te gaan.” Daarbij denkt hij aan sport, cultuur en andere vormen van vermaak.

Dit is het derde van vier artikelen over de Europese dag van de arbeidsvrije zondag.