Decennialang waren de christelijke partijen –en dan met name het CDA– een machtsfactor van betekenis in Nederland. In 1963 hadden de voorlopers van de christendemocraten, de partijen KVP, ARP en CHU, nog 76 zetels in de Tweede Kamer, dus een nipte meerderheid. Het beeld is nu –bijna vijftig jaar later– compleet anders. Het CDA haalde woensdag, na de enorme duikeling in 2010 van 41 naar 21 zetels, slechts 13 zetels.

Voor principiële vraagstukken als abortus, euthanasie en de positie van gewetensbezwaarde ambtenaren zal het sterk afgenomen stemmenaantal van de christelijke partijen grote gevolgen hebben. Met 21 van de 150 zetels wordt het nog veel moeilijker om verdere verslechtering op dergelijke terreinen te voorkomen. Ook al zou het CDA aan een kabinet meedoen, dan nog legt deze partij met 13 zetels minder gewicht in de schaal.

SGP

Een gunstige uitzondering op het sombere beeld vormt de uitslag van de SGP. Het aantal stemmen steeg ten opzichte van de Tweede Kamerverkiezingen van 2010 met bijna 33.000 naar ruim 196.000. Zo veel stemmen hebben de staatkundig gereformeerden nog nooit gehaald. Het hoogste aantal was tot nu toe ruim 177.000 stemmen in 1977.

De forse stijging van woensdag is de op een na grootste winst in de geschiedenis van de SGP. Alleen in 1925 was de winst groter, namelijk bijna 36.000 stemmen. Dankzij de enorme toename haalden de staatkundig gereformeerden nu op eigen kracht de langverwachte derde zetel. Het stemmenoverschot kon worden gebruikt om de vijfde zetel voor de CU veilig te stellen. Hoogstwaarschijnlijk was er anders een extra zetel naar de Partij voor de Dieren gegaan.

Dat veel meer mensen SGP hebben gestemd, heeft te maken met het duidelijke profiel in de afgelopen jaren. De partij had bij verschillende onderwerpen zoals Europa en abortus een steviger stellingname. Ook de semigedoogrol van het kabinet droeg bij aan dat sterkere profiel. Een andere reden is dat de partij deze keer een breder opgezette campagne had met onder andere pakkende paginagrote advertenties in verschillende kranten.

De winst van de SGP komt deels bij de ChristenUnie vandaan. In veel gemeenten is de stijging van de SGP echter groter dan het verlies van de CU. Maar ook van andere partijen hebben de staatkundig gereformeerden stemmen afgesnoept. Ook van de PVV, zo lijkt het.

De grootste winst boekte de SGP in Urk (+1527 stemmen). Daarna volgden Ede (1221), Katwijk (816), Barneveld (809), Veenendaal (635), Rijssen-Holten (579), Kampen (573), Bunschoten (527), Neder-Betuwe (490) en Nunspeet (462).

ChristenUnie

Voor de ChristenUnie was de uitslag van woensdagavond negatief. De partij van lijsttrekker Slob, in 2002 ontstaan uit een samengaan van RFP en GPV, verloor woensdag ruim 12.000 stemmen. Alles bij elkaar moest de partij in 319 gemeenten terrein prijsgeven.

De grootste klappen vielen in Rotterdam en Den Haag. Daar raakte de partij achtereenvolgens 1725 en 437 stemmen kwijt. Andere forse verliezen leed de partij in Katwijk (-325), Groningen (-252) en Apeldoorn (-243). Tegen de landelijke trend in wist de CU woensdag in 86 gemeenten stemmen te winnen. De grootste sprong voorwaarts maakte de partij in Zwolle (508) en Putten (229), gevolgd door Bunschoten (183), Woudrichem (161) en Nijkerk (133).In 297 van de 319 gemeenten waar de CU woensdag kiezers verloor, won de SGP. Gemeenten waar de resultaten behoorlijk uiteenliepen, zijn onder meer Katwijk (CU -325; SGP +816), Apeldoorn (CU -243, SGP +449), Ede (CU-187, SGP + 1221), Nunspeet (CU- 89, SGP +462), Staphorst (CU – 32, SGP +363) en Hendrik Ido Ambacht (CU -31, SGP +404).

Een deel van de kiezers die sinds 2006 behoorden tot de CU-achterban, blijkt niet bijster honkvast. Een deel van hen koos dit keer voor de SGP. Daarnaast zijn er buitenkerkelijken die in 2006 CU stemden, maar de partij bij nader inzien toch te christelijk vinden. Ook zijn er christenen voor wie stemmen op een seculiere partij een optie is.

CDA

De uitslag van de verkiezingen voor het CDA is in één woord dramatisch. Dit keer raakte de partij bijna een half miljoen kiezers kwijt, zeer waarschijnlijk door een combinatie van de voortgaande secularisatie, het onduidelijke profiel en natuurlijk de tweestrijd tussen VVD en PvdA die het CDA de nodige stemmen van rechtse, strategische kiezers zal hebben gekost. Hoogezand is de enige gemeente waar de partij een –overigens marginale– winst van 57 stemmen wist te boeken. De hardste klappen vielen in Rotterdam (-7956), Den Haag (-6357), Westland (-5714), Eindhoven (-5634), Tilburg (-4955) en Breda (-4633). Passend bij de treurige uitkomst is dat het CDA ook forse tikken kreeg in diverse plattelandsgemeenten in de biblebelt, zoals Katwijk (-3563), Barneveld (-2801), Veenendaal (-2452), Lingewaard (-2241), Kampen (-2095), Bunschoten (-2050) en Nijkerk (-2043).