Kinderen hebben grenzen nodig in het opgroeien. Ze moeten leren dat niet alles kan of mag. Een jong kind weet nog niets over goed en kwaad. Het denkt nog helemaal egocentrisch, dat wil zeggen: helemaal vanuit zichzelf, vanuit zijn eigen behoeften. Als het iets graag wil, dan wil het dat het gebeurt en het liefst onmiddellijk. Een jong kind kan nog geen rekening houden met een ander. Het vermogen om zich in een ander te verplaatsen komt doorgaans pas in de tweede helft van de basisschoolperiode.

Grenzen stellen helpt een kind groot worden, want grenzen bakenen een veilige ruimte af waarbinnen het kind zich kan ontwikkelen. Grenzen kunnen gaan over dingen die gevaarlijk of onverstandig zijn, of die niet goed zijn in het samenleven met elkaar. Ook zijn er grenzen die met godsdienstige opvoeding samenhangen. We zeggen kinderen eerbiedig te zijn tijdens het Bijbellezen en het bidden. Dit maken we concreet met regels of grenzen zoals: handen samen, stilzitten, niet praten.

Grenzen stellen is erg belangrijk om een kind te leren hoe het moet omgaan met anderen. In plaats van alleen te doen waar het zelf zin in heeft, leert het dat anderen ook hun verlangens hebben. Om die reden moet het bijvoorbeeld geen aandacht vragen als mama de krant leest of papa aan de telefoon is.

Als ouders grenzen stellen, is het belangrijk om dit alleen te doen voor dingen die echt nodig zijn. Ouders kunnen dit samen bespreken: wat moeten onze kinderen leren in het leven en welke regels helpen daarbij?

Als ouders grenzen stellen waar ze zelf helemaal achter staan, kunnen ze deze beter handhaven. Stel dat ouders vinden dat hun kind normaliter om halfacht naar bed moet, dan is dat de regel. Stel dat ouders vinden dat er maximaal een uur per dag achter het computerscherm doorgebracht mag worden, dan is dat de regel. Stel dat ouders vinden dat iedereen meehelpt met het afruimen van de tafel, dan is dat de regel.

Regels zijn er niet zomaar; ouders hebben daarvoor als het goed is hun redenen. Ouders hebben meer levenservaring en kijken ook naar de lange termijn. Ze stellen grenzen omdat ze dit het beste achten voor hun kind. Ouders hebben zelfs de opdracht van God om hun ouderlijk gezag uit te oefenen. Bij onzekerheid in het stellen van de juiste grenzen mogen ze diezelfde God om wijsheid bidden (Jak. 1:5).

Valkuil

Het is een valkuil om te denken dat kinderen het met onze regels eens moeten zijn. Inderdaad willen ouders graag aardig gevonden worden. Maar als dit in conflict komt met opvoeden (kinderen grootbrengen), moet het opvoeden voorrang krijgen. Het gaat er namelijk niet om dat ouders goede maatjes met hun kind zijn, maar dat kinderen leiding ontvangen. Als het goed is, stijgt de liefde van ouders uit boven het lief gevonden willen worden door hun kinderen. Echt liefhebben is het beste zoeken voor de kinderen, ook al betekent dit een conflict.

Hoe zeg je tegen je kind dat het iets niet mag? Het rustig duidelijk maken welke grens er speelt, helpt een kind een grens te accepteren. Kinderen zullen beter binnen de grenzen blijven als ze merken dat het menens is. Het helpt ook als ze de motivatie erachter begrijpen. Daarom is het goed om –als kinderen ervoor openstaan– ook te vertellen waarom bijvoorbeeld iedereen een steentje moet bijdragen in het huishouden of waarom ze hun eigen kamer moeten opruimen.

Het is krachtig als ouders een opdracht beginnen met „Ik wil”, gevolgd door de grens en een toelichting. „Ik wil dat je nu naar bed gaat. Het is halfacht en je moet genoeg slapen.” „Ik wil dat je eerst je schoenen in het rek zet, zodat alles weer netjes opgeruimd is.”

Zeuren niet belonen

Zeker als kinderen een grens als inperking van hun vrijheid ervaren, zullen ze niet zomaar gehoorzamen. Daarom is het belangrijk dat ouders niet alleen een grens trekken, maar deze ook handhaven.

Er moet een consequentie volgen die niet leuk is. Vaak is dat wel het geval: door nog wat langer te zeuren of door het bed uit te komen krijgt een kind aandacht. De consequentie of straf moet dus in ieder geval niet belonend zijn. Eerdere bijdragen aan deze rubriek gingen over het negeren en de time-out als lichtste maatregelen. Zie hiervoor bijvoorbeeld de bijdrage ”Rianne moet de kamer uit voor wangedrag”.

Bij het geven van straffen is het belangrijk rekening te houden met de leeftijd en eventuele verzachtende omstandigheden. Luistert een kind niet, dan is het nodig om nogmaals kort de opdracht te herhalen. Als een kind dan nog niet luistert, is het tijd om een consequentie of straf aan te kondigen met daarbij een tijd waarop iets gedaan moet zijn. Dit is een waarschuwing: „Als je niet luistert, dan…”

Ook positief

De beste straffen hebben iets te maken met de overtreding. „Ik wil dat je nu direct stopt. Doe je het niet, dan mag je morgen niet op de computer.” „Ik wil dat jij je kamer voor het avondeten opruimt. Zo niet, dan kom ik met de vuilniszak.”

De vraag ging over het straffen bij ongehoorzaamheid. In het opvoeden is correctie nodig, maar minstens zo belangrijk zijn bemoediging en beloning. Als een kind het goed doet, is het belangrijk dit te laten merken. Kinderen leren hier heel veel van.

Tips

-Bespreek als ouders wat belangrijk is in de opvoeding en bepaal samen grenzen.

-Gebruik gezag om grenzen te handhaven.

-Val elkaar niet openlijk af.

-Stel grenzen rustig en duidelijk.

-Waarschuw niet vaker dan één of twee keer.

-Laat bij jonge kinderen de straf kort na de overtreding volgen, zodat de straf effectief kan zijn.

-Beloon gewenst gedrag met positieve aandacht.

-Zorg voor voldoende veerkracht en energie, want opvoeden is intensief.