Voordat hij aan het woord kwam vroegen zowel de aanklagers als de verdediging om het uitsluiten van één van de drie lekenrechters. Dinsdag bleek namelijk dat deze één dag na de aanslagen op de sociale netwerksite Facebook had opgeroepen tot de doodstraf voor de dader. Na een half uur durende schorsing van de rechtbank werd besloten de betreffende rechter te vervangen.

Kort daarna mocht Breivik aan zijn verklaring beginnen. Met kalme stem las hij een 13 pagina’s tellend stuk voor, dat bestond uit een mengeling van rechtvaardiging voor zijn daden en onsamenhangende politieke statements. Hij omschreef zijn daad als „de meest verfijnde en spectaculaire politieke aanval sinds de Tweede Wereldoorlog” en zei „het opnieuw te zullen doen.” Daarnaast verklaarde hij zich verbonden te voelen met de Duitse Nationaal-Socialistische Ondergrondse, een extreem rechtse beweging. Volgens de Noor wordt het tegenstanders van immigratie en multiculturalisme onmogelijk gemaakt hun bezwaren te uiten.

Nabestaanden van de slachtoffers vonden de verklaring van Breivik, die meerdere keren door de rechter werd onderbroken, veel te lang. Toen de rechter hem opdroeg zijn verhaal in te korten, bracht Breivik daar tegenin dat alleen zijn volledige verklaring zijn beweegredenen duidelijk maakt.

Aan het eind van zijn ruim één uur durende verklaring vroeg hij de rechtbank om vrijlating, ondanks dat hij eerder aangaf dat een levenslange gevangenisstraf of het sterven voor „zijn mensen” de grootste eer zou zijn. Hij omschreef de aanslagen als „preventief” voor een Europese culturele oorlog en zei daarom niet schuldig te kunnen worden bevonden.

Het proces zal naar verwachting minstens 10 weken duren en zal vooral draaien om de vraag of Breivik psychisch gezond en toerekeningsvatbaar is, zoals hij zelf claimt te zijn en en zoals hij wil worden berecht. Breivik bracht voor de tweede dag op rij, nadat hij van zijn handboeien was ontdaan, een extreem rechtse groet.