Van den Berg vaart met zijn eerste roman een eigenzinnige koers. Hij wil loskomen van de pretenties van het christelijk-literaire wereldje en een breed publiek een plezier doen met een spannend verhaal.

Dat wijkt af van de idealen van tijdschriften als Icarus en Liter, waarvan u ooit redacteur was.

„Ik zie het christelijk-literaire proza vaak mislukken omdat de pretentie van de auteurs hun boeken topzwaar maakt. Veel christelijke schrijvers willen ‘hoge literatuur’ schrijven, een grote filosofische roman die iedereen verplettert. Maar zolang we geen gewone, goede detectives kunnen schrijven, hoeven we niet aan die grote roman te denken.”

”Aslander” is een boek zonder pretentie?

„Ik heb m’n tentje opgeslagen aan de voet van de heuvel van de christelijke literatuur. Toen ik de opdracht kreeg voor het BCB-actieboek, nam ik me voor om iets te schrijven wat zo veel mogelijk mensen leuk vinden. Je krijgt het vertrouwen van de boekhandel om in een moeilijke tijd een cadeauboekje te maken, dan moet je ook proberen om een breed publiek een plezier te doen. Het werd dus een detective.”

Maar geen standaarddetective.

„Geen verhaal waarin alles draait om het oplossen van de moord, dat wilde ik per se niet. Ik wilde er ook levensbeschouwelijke thema’s in vlechten. Dat betekende dat mijn hoofdpersoon een christen moest zijn, iemand die als vanzelf het geloof ter sprake kan brengen – een dominee dus. Maar dan wél een dominee die enorm worstelt met zijn geloof, een dominee die zelfs vergeet dat het Pasen is, die na zijn preek al amen gezegd heeft en dan pas beseft dat hij de kern heeft overgeslagen. Maar helemaal aan het eind van de dienst kan hij ineens toch de opstanding centraal zetten. Daar blijkt: als wij iets waars over God kunnen zeggen, is dat een genade die ons overvalt.”

Het verhaal gaat ook over vriendschap, het Boekenweekthema.

„Ik had natuurlijk kunnen kiezen voor twee vrienden die problemen krijgen, of iets dergelijks, maar het leek mij leuker om het begin van vriendschap te verkennen. Hoe ontstaat iets tussen mensen die elkaar niet kennen, maar die in de loop van het verhaal samen een probleem moeten oplossen?”

Ze vinden elkaar niet meteen aardig.

„Twee van de personages, Aslander en Thera, stoten elkaar eigenlijk af. Maar tijdens een sleutelscène verandert er iets tussen hen. Als de dader gepakt wordt, zijn de hoofdpersonen daar niet bij. Die zitten samen in een kamer waar niets gebeurt, maar waar de spanning voelbaar is. Wat doet een dominee als Aslander dan? Die gaat zitten bidden. Wat zou een felle atheïst als Thera moeten doen? Sneren, dat ligt voor de hand. Maar zij doet het niet, die avond. Dat is het moment waarop er iets verandert tussen hen. Vroeger had ik er denk ik anderhalve bladzij voor genomen om eens precies uit te leggen wat er dan verandert, en hoe. Nu doe ik dat met een paar zinnen. Het moet heel klein.”

U bent gegroeid, als schrijver?

„Toen wij een jaar of twintig waren, zei Ronald Westerbeek tegen mij: Ik heb nog nooit een goed boek gelezen van een schrijver onder de veertig. Zelf schreef hij kort daarna een paar ontzettend goede boeken, dus voor hem klopte het niet. Maar voor mij was het wel zo. Ik had dit boek vijf of tien jaar geleden niet kunnen schrijven. Je moet genoeg hebben gezien van hoe het tussen mensen gaat, en hoe het in boeken gaat. Dat heb je nodig als schrijver.”

”Aslander” speelt zich af op Ameland. Waarom?

„Ameland is een eiland, een afgebakend terrein. Dat versterkt het idee dat de moordenaar onder ons is. De plaatsen uit het boek bestaan in werkelijkheid, maar ik heb wél de vrijheid genomen om bijvoorbeeld een kerktoren van de ene naar de andere kant van het eiland te manipuleren. Schrijven is gewoon knip- en plakwerk.”

En hoe zit dat met de personages?

„Lammert Aslander is de naam van een oud-promotiemedewerker van het NDg, die in niets lijkt op deze man maar wél de mooiste naam ter wereld heeft. Wat uiterlijk betreft lijkt Aslander op Arie Boomsma toen die nog lang haar had, en verder is hij gebaseerd op de pastoor van de oudkatholieke kerk in Leiden. Dat is ook de kerk die in het boek beschreven wordt, inclusief de prachtige muurschilderingen van Chris Lebeau.”

Aslander maakt een ontwikkeling door, maar de andere personages houden hun geheim.

„Dit is het begin van een serie – er komen dus nog meer verhalen, waarin je die personen steeds beter leert kennen. Ik ben inmiddels bij hoofdstuk 3 van deel 2.”

Wat wilt u uw lezers meegeven?

„In ”Aslander” komen grote bedrijven als UPC en Nuon voor, die hun klant niet als mens beschouwen en van het kastje naar de muur sturen. Ik denk dat dit voor veel lezers herkenbaar is. Maar de angel die ik er voor christenen in laat zitten, is dat een kerk óók zo’n instituut kan worden.”

Uit het verhaal blijkt dat de fout ook bij de mensen zelf zit.

„Aslander heeft een idee van hoe gelovigen moeten zijn, en daar rekent hij zijn gemeenteleden op af. Dat is iets waar wij allemaal last van hebben. Hoe vaak hoor je iemand zeggen: Dat is toch niet chrístelijk? Dat mag je pas zeggen als je de ander eerst als mens erkend hebt, die mag opstaan uit zijn fouten omdat de Heere Jezus daarin is voorgegaan.”

Hoe ver gaat u in de beschrijving van die fouten?

„Als je verzuimt de zonde in z’n aantrekkelijkheid te beschrijven, neem je die niet serieus. Je laat de verleiding niet zien. Je plakt een te kleine christelijke pleister op een gapende wond in het hart van de wereld. In veel romans zijn moordenaars gestoorde mensen. Hier niet. Ik denk namelijk dat die aanleg in ieder van ons zit. Niemand is beter dan een ander.”

Rien van den Berg

Rien van den Berg (Utrecht, 1970) is journalist bij het Nederlands Dagblad, schrijver en dichter. Zijn debuutbundel ”Wakker” werd in 1997 genomineerd voor de C. Buddingh’-prijs. Hij is de initiatiefnemer van het project ”Psalmen voor Nu”, samensteller van de ”Brandaan van de christelijke poëzie” en bedenker van ”Dat is andere taal”, een televisieprogramma over streektalen dat najaar 2012 wordt uitgezonden. ”Aslander” is zijn prozadebuut, het eerste deel van een reeks rond dominee-detective Lammert Aslander.

Boekgegevens

”Aslander”, door Rien van den Berg; uitg. Plateau, Barneveld, 2012; ISBN 978 90 5804 067 1; 128 blz.; gratis tijdens de Boekenweek bij besteding van € 12,50, daarna € 4,95.