„Poetin bang voor vervolging na verlaten Kremlin”
MOSKOU – „Ik heb goed nieuws en slecht nieuws voor u”, zal een beambte van het Kremlin maandag tegen Poetin zeggen. „Het goede nieuws is dat u de verkiezingen hebt gewonnen. Het slechte nieuws is dat niemand voor u heeft gestemd.”
Politicoloog Lilia Sjevtsova moet zelf om het grapje lachen. Maar het is de bittere werkelijkheid. „Uit alle onderzoeken blijkt de steun voor Poetin niet groter dan 35 procent. Hij is dus de leider van de minderheid. Om in de eerste ronde te winnen, moet hij boven de 50 procent uit komen. Die 15 procent komt dus uit fraude.”
Poetin zelf ziet de stembusronde als een bevestiging voor twee nieuwe termijnen van zes jaar, legt Sjevtsova uit in haar kleine werkkamer in het Carnegie Moscow Center. Het internationale onderzoeksinstituut ligt in het centrum van de hoofdstad, op hooguit tien minuten lopen van het Kremlin.
Tussen twee colleges door legt Sjevtsova uit dat Poetin een „verkozen monarchie” nastreeft. „In 2018 staat hij langer aan het roer dan Brezjnev.”
Intussen betwijfelt Sjevtslova of Poetin 2018 haalt. Daarvoor staat Rusland er internationaal te slecht op. „Onder Poetin is ons land nummer één geworden bij tienerzelfmoorden. Verder voeren we vrijwel alle verkeerde lijsten aan: alcoholmisbruik, abortus en verkeersdoden. De corruptie is verschrikkelijk.”
Zorgwekkend is dat goed opgeleide mensen bij bosjes het land verlaten. „In 2011 zijn 140.000 mensen vertrokken. Enorm voor een modern land.”
Volgens de politicoloog investeert de regering niet in een oplossing. „Tot 2014 gaat een derde van het geld naar leger en veiligheidsdiensten, wat doet denken aan de Sovjet-Unie. Onderwijs en gezondheidszorg komen er slecht van af.”
De economie van Rusland blijft intussen draaien en groeide vorig jaar met zelfs 4 procent. Maar Sjevtslova wuift dit allemaal weg. „Al onze stabiliteit is gebaseerd op een hoge olieprijs. We zijn gewoon een petrostaat.”
Poetin bracht na de chaos van de jaren negentig weer zelfrespect, zegt men.
„Zo beleefde men dat in de eerste jaren. Zijn populariteit lag toen op 70 procent, tegenover 45 procent vandaag. Zo kon hij het presidentschap omvormen tot het centrum van de Russische politiek. Het parlement, de Doema, stempelt sindsdien af wat het Kremlin wil.
Poetin voerde oorlog in Tsjetsjenië en vertelde dat ons volk onder zware dreiging verkeerde. Daarom hebben we zulke uitgebreide antiterreurwetten.
Maar van economische hervormingen kwam het al die jaren niet. Integendeel, Poetin herstelde de centrale controle over de samenleving uit de Sovjettijd.
Ook de komende jaren zullen er geen echte moderniseringen komen. Hervormen betekent privatiseren, beëindigen van het staatsmonopolie en respect voor de rechtsstaat. Dat zou Poetins positie ondermijnen. Daar begint hij niet aan.”
Wat kan Poetin bezielen om opnieuw president te worden, terwijl hij zonder gezichtsverlies kan vertrekken?
„Daar heb ik vaak over nagedacht. Het is niet alleen dorst naar macht. Hij loopt het risico verantwoordelijk te worden gesteld voor de tweede Tsjetsjeense oorlog, voor corruptie en het buiten de wind houden van zijn vrienden. Wij zouden vermoedelijk hetzelfde doen.”
Hij zou bij vertrek onschendbaarheid kunnen bedingen.
„Het is niet uitgesloten dat iemand hem die wil geven. Maar als de menigte dan de straat op gaat en eist dat die immuniteit wordt opgeheven, kiest die opvolger toch voor zijn eigen hachje. Dat risico wil Poetin niet lopen.
Er is maar één voorbeeld in Rusland van iemand die de macht opgaf, en dat is Gorbatsjov. Lange tijd werd hij geminacht, maar het respect voor hem keert terug.”
Voorlopig blijft alles dus hetzelfde in Rusland?
„Dat denk ik niet. De betogingen die we hebben gezien, zijn de eerste golf van de tsunami. Hierna komen nog meer golven. En die zijn sterker. Het kan een jaar duren, misschien langer. Maar ik verwacht niet dat Poetin tot 2018 zit.”
U laat zich vaak uiterst kritisch uit over Poetin. Diverse critici van het Kremlin zijn vermoord. Bent u nooit bang?
„Als ik ’s avonds laat buiten ben, heb ik altijd wel wat meer haast. Maar er is nog nooit iets gebeurd. De echte intimidatie zal nog komen, vrees ik.”