„De zondag en de nationale feestdagen blijven als dagen voor arbeidsrust en geestelijke verheffing wettelijk beschermd”, zo luidt artikel 140 uit de Duitse grondwet, een artikel dat al bijna honderd jaar, sinds 1919, van kracht is.

Wat dit betekent, moest de stad Berlijn twee jaar geleden ervaren toen de evangelische en de rooms-katholieke kerk gezamenlijk naar het federale constitutionele hof stapten omdat het stadsbestuur van de Duitse hoofdstad alle adventszondagen tot koopzondag had verheven. Dit hof toetst de wetten aan de grondwet. Een beperkt aantal koopzondagen is in principe toegestaan zolang ze het kenmerk van de zondag als rustdag niet aantasten. Vier aaneengesloten zondagen, en dan nog wel voor de Kerst, doen dat wel, stelden de hoogste Duitse rechters. Sindsdien kent Berlijn nog twee adventskoopzondagen.

Sinds 2006 kunnen de Duitse deelstaten zelf het aantal koopzondagen vastleggen. Tot dan toe was dat landelijk geregeld, met vier koopzondagen. Een verdere beperking was dat de winkeltijden niet samen mochten vallen met de hoogmissen.

De meeste deelstaten beperken zich ook sinds 2006 tot vier koopzondagen in het jaar, sommige sluiten daarbij de adventszondagen uit, zoals Hessen en Hamburg. In Brandenburg zijn er zes koopzondagen, de hoofdstad spant de kroon met tien, waarvan acht door het stadsbestuur zijn vastgelegd en twee door de winkeliers zelf worden bepaald.

Vaak is er onenigheid over de kuuroorden en toeristische trekpleisters. Net als in Nederland mogen de winkeliers daar vaker op zondag de deuren openen.

In het Noord-Duitse Sleeswijk-Holstein doen 95 plaatsjes een aanspraak op de ‘badplaatsenregeling’, die bijna het hele jaar winkelen op zondag toestaat. Mecklenburg-Voor-Pommeren, met veel badplaatsen aan de Baltische Zee, is wat betreft de koopzondagenpraktijk voor meer dan de helft toeristisch. Winkels mogen er 35 zondagen open. In beide deelstaten vechten de rooms-katholieke aartsbisdommen Hamburg en Berlijn, waaronder deze gebieden vallen, dit aan.

In Mecklenburg-Voor-Pommeren moest de deelstaatregering in 2010 de regels al eens veranderen nadat de kerken met de dienstenvakbond de ruimhartige badplaatsenregeling rechterlijk aankaartten. De huidige praktijk in Mecklenburg-Voor-Pommeren neemt volgens de RK-Kerk de zondagsrust nog altijd te weinig in acht.

Het zijn echter niet alleen de kerken die hameren op het respecteren van de zondagsrust. In de door christendemocraten en liberalen geregeerde deelstaat Saksen vochten juist de linkse oppositiepartijen de adventskoopzondagen aan, ondersteund door de vakbond voor de dienstensector, die het winkelpersoneel vertegenwoordigde.

Regelmatig trekken de vakbond en de kerken bij dit thema samen op. In een grote nationale alliantie voor de zondagsrust is naast diverse kerkorganisaties en vakbonden ook een grote milieuorganisatie vertegenwoordigd.

Dit is het vierde deel in een serie over de koopzondag in het buitenland. Morgen deel 5: Uganda.