Moet het kabinet de motie uitvoeren?

Nee. Het is een wijdverbreid misverstand dat kabinetten volgens het staatsrecht verplicht zouden zijn moties uit te voeren. Dat zijn zij niet. Zelfs bij Kamerbreed aanvaarde moties behoudt de regering een eigen verantwoordelijkheid en mag zij zelf afwegen of zij aan een Kameruitspraak daadwerkelijk gehoor geeft of niet.

Gáát het kabinet deze motie uitvoeren?

Nee. Binnen de coalitie is afgesproken eerst de Raad van State om een advies te vragen over deze netelige kwestie. Daarom hoeft er van dit kabinet geen enkele actie verwacht te worden om de huidige situatie –gemeenten zijn vrij in hun aannamebeleid van trouwambtenaren– te veranderen.

Dus de Tweede Kamer is eigenlijk machtloos?

Dat nu ook weer niet. Als een kabinet een motie niet uitvoert, kan de Kamer de druk op de regering opvoeren door het indienen van een motie van afkeuring. Dat is in de politiek een zwaar instrument. Ministers die een motie van afkeuring aan hun broek krijgen, moeten in principe het veld ruimen.

Zo ver zal het echter in dit geval niet komen. Een door GroenLinks ingediende motie van afkeuring zal vrijwel zeker niet gesteund worden door de PVV, en dus geen meerderheid krijgen. De PVV wil namelijk dit kabinet niet beschadigen en wil tot elke prijs voorkomen dat deze coalitie vervangen wordt door een coalitie van linkse signatuur.

Zo ging het in de tijd van het kabinet-Van Agt/Wiegel ook vaak. CDA-dissidenten hielpen een bepaalde motie van oppositieleider Den Uyl aan een meerderheid. Het kabinet voerde die motie dan niet uit. Maar zodra Den Uyl wilde doorbijten met een motie van afkeuring, haakten de CDA-dissidenten af. Dat hoorde allemaal bij het spel.

Gewetensbezwaarde ambtenaren kunnen dus opgelucht ademhalen. De aangenomen motie stelt in de praktijk niets voor.

Dat is veel te positief gesteld. Dat 84 Kamerleden gisteren de motie-Van Gent steunden, toont in de eerste plaats hoe groot de meerderheid in de Kamer is die de gewetensbezwaarde trouwambtenaar de laan uit wil sturen. Eigenlijk moeten hierbij ook nog de stemmen van de 31 VVD-Kamerleden worden opgeteld, die immers alleen vanwege de coalitie met het CDA en hun bijzondere relatie met de SGP tegenstemden.

Daar komt nog iets bij. Dat deze motie is aangenomen, heeft een grote symbolische betekenis. Gemeenten die gewetensbezwaarde trouwambtenaren nu nog tolereren, kunnen hierin aanleiding vinden om hun beleid aan te scherpen. Zo bezien schaadt het voorstemmen van de PVV gisteren wel degelijk de positie van de trouwambtenaar. Een verworpen motie zou een heel andere uitstraling hebben gehad.

Bekijk ook het dossier ”Gewetensbezwaarde ambtenaren”