DEN HAAG – Met zijn woensdag gepresenteerde visie op de euro omhelst premier Rutte Europa, maar wel zó stevig dat zelfs eurosceptici zich in zijn plannen kunnen vinden.
Geen nadruk op het ”dominomodel”, waardoor een vertrek van een land uit de eurozone praktisch onmogelijk is en landen tot oneindige steun aan elkaar veroordeeld zijn. Wel: afspraak is afspraak en wie niet horen wil, moet maar voelen.
Dat is de kortste omschrijving voor de inhoud van de negen kantjes tellende brief die Rutte woensdag naar de Tweede Kamer stuurde. Hierin zet de premier, op verzoek van de Kamer, zijn visie op de euro uiteen.
Precies op de dag dat de EU-lidstaten met het Europees Parlement na maandenlang gesteggel overeenstemming bereikten over de wijze waarop landen die begrotingsregels schenden semiautomatisch sancties moet worden opgelegd (alleen een meerderheid van lidstaten kan dit straks nog tegenhouden), gaat Rutte met zijn voorstel nog een flinke stap verder. Wat uiteraard direct de kans beperkt dat zijn blauwdruk ongeschonden de finish haalt.
Rutte bepleit dat landen die de begrotingsafspraken blijven negeren, zich uiteindelijk onder curatele moeten laten plaatsen, of anders beter de eurozone kunnen verlaten.
Ook zou er eerder moeten worden ingegrepen bij andere economische onevenwichtigheden dan alleen op de begroting. Alleen zo kan de stabiliteit van de eurozone worden gegarandeerd, schrijft Rutte.
Een aparte en onafhankelijke Eurocommissaris moet volgens het kabinet gaan toezien op handhaving van de regels in het stabiliteits- en groeipact, die voorschrijven dat een begrotingstekort niet groter mag zijn dan 3 procent en de staatsschuld niet groter dan 60 procent van het bruto binnenlands product.
De speciale Eurocommissaris moet, als het aan Rutte ligt, via een „interventieladder” stap voor stap scherper kunnen ingrijpen als landen zich niet aan de afspraken houden.
Dat gebeurt in eerste instantie met sancties, zoals het inhouden van Europese subsidies of het verlies van stemrecht, maar in het uiterste geval komt een land „onder curatele” te staan.
In dat geval moet een lidstaat vooraf goedkeuring vragen aan de Eurocommissaris voordat het een begroting naar het eigen parlement mag sturen.
Met zijn plannen komt Rutte enerzijds tegemoet aan pro-Europese partijen als D66 en GroenLinks, die de premier al maandenlang ertoe oproepen klip-en-klaar achter de euro te gaan staan. Niet zonder reden verwelkomde D66-leider Pechtold Rutte woensdag „terug in het pro-Europese kamp.”
Anderzijds kunnen ook de wat meer eurosceptische partijen, zoals ChristenUnie en SGP, zich in de visie vinden, door de scherpe taal en het explicit openhouden van de mogelijkheid dat landen die niet hervormen willen, de eurozone dan maar moeten verlaten.
Ook gedoogpartner PVV reageerde voor haar doen relatief mild op de marsroute van het kabinet. De partij van Wilders stelt wel dat landen die zich niet aan de afspraken houden uit de muntunie zouden moeten worden gezet.
Onder het huidige verdrag kan dat niet, maar in een opiniestuk in de Britse zakenkrant Financial Times schrijven Rutte en De Jager vandaag al wel dat dit, op de langere termijn, de „ultieme sanctie” zou zijn. Daarmee wordt Ruttes omhelzing van Europa voor dergelijke landen een dodelijke.
De visiebrief sluit ook aan bij de meer kritische houding die het kabinet de laatste dagen aanneemt ten opzichte van Athene. Zo liet De Jager, na eerder vooral veel sussende woorden te hebben gesproken, afgelopen week voor het eerst weten „grote zorgen” te hebben over Griekenland, dat opnieuw de hervormingsbeloften niet na lijkt te komen.
Voor wie het lezen wil biedt de brief, die bedoeld is om naar de toekomst te kijken, ook de ruimte om op termijn afstand te nemen van Griekenland en is hij daarom op z’n minst een waarschuwing aan het adres van Athene.
Met die ruimte komt Rutte ook tegemoet aan de verschillende opvattingen die leven binnen zijn eigen VVD. Zo stelde oud-VVD-leider Bolkestein zaterdag dat de Grieken de eurozone moeten verlaten, terwijl VVD-bankdirecteur Zalm zondag aangaf dat dit op een drama zou uitlopen.
PvdA-Kamerlid Plasterk merkte woensdag terecht op dat Rutte wel moet „ophouden met het woordspelletje dat er geen overdracht van bevoegdheden zou zijn.” Want die is er wel. Immers, ook Nederland loopt een risico ooit onder curatele gesteld te worden.
Wie bedenkt dat ons land in de achterliggende veertig jaar zélf zeventien keer een groter begrotingstekort had dan 3 procent van het bbp en maar liefst achttien keer een hogere overheidsschuld dan 60 procent, kan op dat vlak geen garanties geven.