Het onafhankelijke Zeeuwse Statenlid Robesin had eind april de dag van zijn leven. Hij mocht bij premier Rutte in het Torentje komen, want de premier had een vraag voor hem. Of de Zeeuw bij de komende Senaatsverkiezingen op de VVD zou willen stemmen.

Het zou namelijk maar kiele-kiele zijn of de samenwerkende partijen VVD, CDA en PVV een meerderheid zouden behalen en elke reststem is er een. De Tweede Kamer was –terecht– kritisch over deze handelwijze van Rutte. De liberaal scheidde zijn ambt als premier onvoldoende van zijn functie van VVD-partijleider.

Verder was tot op de dag van de verkiezingen onduidelijk bij welke fracties de restzetels terecht zouden komen. Partijen hadden wel afspraken gemaakt over welk Statenlid op welke lijst zou stemmen, maar omdat niemand openheid hoefde te geven, was er veel speculatie en weinig transparantie.

Dit zijn ongetwijfeld twee belangrijke gebeurtenissen die de leden van de Kiesraad op zich lieten inwerken toen ze de verkiezing van de Senaat de afgelopen weken evalueerden.

Gisteren kwam de raad met een opmerkelijk advies, namelijk om politieke partijen bij de volgende verkiezingen voor de Eerste Kamer weer de mogelijkheid te geven horizontale lijstverbindingen met elkaar aan te gaan. Daarvoor is dan wel wijziging van de Kieswet nodig.

Het advies van de Kiesraad, die niet alleen verkiezingsuitslagen registreert, maar ook adviezen geeft aan de regering over verkiezingsprocedures, is opmerkelijk omdat de mogelijkheid om lijstcombinaties te vormen juist met ingang van 1 januari jongstleden was afgeschaft. De regering vond het onwenselijk dat partijen de uitslag van de Eerste Kamerverkiezingen konden beïnvloeden via het aangaan van lijstverbindingen. Overigens stemden Tweede en Eerste Kamer in met deze wijziging van de Kieswet.

Met het afschaffen van de lijstencombinaties is het inderdaad niet meer mogelijk om hiermee de restzetelverdeling te beïnvloeden, zo constateert de Kiesraad in het advies dat naar minister Donner van Binnenlandse Zaken is gestuurd.

Ook leden van de Kiesraad lezen de krant: „Wel is uit de media vernomen dat in de periode voorafgaand aan de verkiezing afspraken zijn gemaakt over het stemgedrag van de statenleden. Dit –naar mag worden aangenomen– met hetzelfde doel als voorheen; het sturen van de restzetelverdeling en daarmee de verkiezingsuitslag.”

Volgens de Kiesraad kan de wetgever daarom beter kiezen voor het oude systeem van lijstencombinaties. Dat is voor de kiezer duidelijker. „De vraag kan gesteld worden of het afschaffen van de lijstencombinaties niet een averechts effect heeft gehad. Uit het oogpunt van transparantie biedt het aangaan van lijstencombinaties namelijk meer duidelijkheid.”

De Kiesraad heeft de kritiek die door de media en door wetenschappers op dit punt naar voren is gebracht, ter harte genomen. Toen Robesin bij Rutte langs was geweest, gingen de ogen van velen open. Het manipuleren van de verkiezingsuitslag verplaatste zich van de partijen naar individuele Statenleden. De calculatie versterkt onnodig het beeld dat het politieke bedrijf vooral gedoe en gekonkel is.

Kiesrechtdeskundige Hylke ten Cate stelde in deze krant, voorafgaand aan de verkiezingen, dat een verbod op lijstverbindingen niet het einde betekende van alle gerommel, geritsel en gereken. Hij heeft helemaal gelijk gekregen. Het werd nog erger. De Kiesraad zou het liefst terug willen naar het oude systeem. Of dat gebeurt, hangt af van minister Donner van Binnenlandse Zaken. Hij moet nu een reactie geven op het advies. Politiek is soms kiezen tussen kwaden.