Meisjes die steeds eerder ongesteld worden, jongens die zonder schaamte in de klas met de hand in hun broek zitten en kinderen die leeftijdgenootjes zonder blikken of blozen uitschelden voor homo. Genoeg aanleiding voor seksuele vorming op de basisschool? „Ouders zijn blij dat we het thema seksualiteit nu in iedere groep aan de orde stellen.”
Een van de docenten die de nieuwe lesmethode ”Wonderlijk gemaakt” bij wijze van proef al hebben gebruikt, is Roeland Reinders. De groepsleerkracht van groep 8 aan de Ds. Abraham Hellenbroekschool in Zwijndrecht maakt niet voor niets deel uit van de klankbordgroep van de nieuwe methode, die morgen in Gouda wordt gepresenteerd. „Wij bespraken op school lichamelijke ontwikkelingen altijd bij EHBO-lessen in groep 8, maar voelden steeds sterker de behoefte om eerder en meer op dit vlak te doen.”
„Neem alleen al het gegeven dat meisjes steeds vroeger ongesteld worden”, stelt Reinders. „Dan kun je daar op school niet over zwijgen. Maar het blijkt ook steeds noodzakelijker om leerlingen erop te wijzen dat het belangrijk is om respectvol met elkaar om te gaan. Met de nieuwe methode is er een doorgaande leerlijn, waardoor een kind zo vroeg mogelijk op integere, eenvoudige en natuurlijke wijze wordt gevormd en weerbaar gemaakt.”
Reinders vindt het belangrijk dat de school ouders ondersteunt bij de seksuele opvoeding. „Zij hebben vaak een bepaalde schroom bij dit onderwerp. Je gaat je kind niet aan tafel zetten omdat je even over seksualiteit wilt praten. Bovendien praat het ene kind makkelijker dan het andere. Het voordeel van een les seksuele vorming is dat kinderen niet verplicht zijn iets te zeggen, maar wel het nodige horen van wat andere kinderen vertellen. Het onderwerp komt ook gestructureerd aan de orde in een voor kinderen veilige setting. Ouders zijn blij dat we het thema seksualiteit nu in iedere groep aan de orde stellen.”
Niet alle collega’s stonden te trappelen om de lessen te geven, erkent Reinders. „Ze waren bijvoorbeeld bang voor een hoop gegiechel. Maar nadat ze de eerste lessen hadden gegeven, kwamen ze allemaal enthousiast terug. Kinderen waren enorm geboeid en betrokken. Het ging immers over hun eigen lichaam.”
Positief punt van de methode vindt Reinders ook dat leerkrachten zo nodig thema’s kunnen laten zitten. „Sommige onderwerpen in de bovenbouw zijn best heftig. Soms komen kinderen echter zelf al met bepaalde vragen, bijvoorbeeld over loverboys. Of ze hebben in de krant iets gelezen over bepaalde seksuele ontsporingen. De Bijbel gaat zelf ook niet om dit soort dingen heen, dus heb je soms bij het lezen van een Bijbelgedeelte aanleiding om terug te grijpen naar de lessen over seksuele vorming die eerder zijn gegeven. De meerwaarde van deze nieuwe methode vind ik ook dat seksualiteit wordt benaderd vanuit het wonder van Gods schepping. Dat bewaart voor kramp in de seksuele opvoeding.”
Moeilijk
Groepsleerkracht Ad Anker van De Wijngaard in Barendrecht, een school voor speciaal basisonderwijs, heeft ”Wonderlijk gemaakt” eveneens al in de praktijk getest. „Veel lesmethoden uit het gewone basisonderwijs voor taal of rekenen zijn voor onze kinderen vaak te moeilijk. Dat geldt niet minder voor deze methode.”
De school heeft de methode daarom alleen in de bovenbouw gebruikt, geeft Anker aan. „Daarbij moesten de leerkrachten nog wel wat aanpassen om het voor hun groep behapbaar te maken. Voor onze onderbouw is het thema, zoals aangeboden in deze methode, hoe dan ook te hoog gegrepen. De kinderen zijn er emotioneel nog niet aan toe. Ze kunnen er zich bijvoorbeeld niets bij voorstellen wat het betekent dat een vrouw een speciaal babykamertje in haar buik heeft waarin soms een baby’tje kan groeien.”
Toch blijft het ook voor het speciaal basisonderwijs noodzakelijk om kinderen seksuele vorming te geven, vindt Anker. Hij studeerde in 2007 op dit thema af. „Het zijn kwetsbare kinderen, juist ook op het terrein van de seksualiteit. Daarom is het uiterst belangrijk om hen sociale vaardigheden aan te leren.”
De nieuwe methode biedt daar prima handvatten voor, vindt Anker. „Gezien het thema is het goed om het niet aan het begin van een cursusjaar te gebruiken, maar pas als de kinderen in de groep al wat aan elkaar gewend zijn.”
De leerkracht van de Wijngaard zegt blij te zijn met de nieuwe methode. „Ik heb pas nog eens op sites gekeken die vanuit een seculiere visie seksualiteit bespreken. Dan gaat het vooral over de vraag waar een kind zich prettig bij voelt. Gods Woord dient echter ons richtsnoer te zijn. ”Wonderlijk gemaakt” biedt alle gelegenheid om steeds te verwijzen naar de Bijbel, neem bijvoorbeeld alleen al Psalm 51 of 139. Het zijn tere zaken die bij seksuele vorming aan de orde komen. Een leerkracht kan deze lessen niet geven zonder een geopende Bijbel.”
Reageren? wijs@refdag.nl
Drie V’s
Aan de hand van de geschiedenis van Amnon en Tamar (2 Samuël 13) wordt in een les voor groep 8 gewezen op seksueel misbruik. Daarbij spelen drie belangrijke V’s een rol:
Voorkomen van gevaarlijke situaties – goed letten op nee-gevoelens, geen spelletjes doen waarbij ondergoed uit moet, zich niet alleen in riskante situaties begeven.
Verzetten – protesteren als je wordt aangeraakt op een manier die je niet bevalt.
Vertellen als het vreselijke toch gebeurd is – erover praten met iemand die je vertrouwt en zo snel mogelijk hulp zoeken,
”Wonderlijk gemaakt”
Afgestemd op hun leeftijd krijgen de kinderen in de nieuwe lesmethode ”Wonderlijk gemaakt” –drie lessen per jaar en in de hoogste twee groepen zeven lessen– informatie over hun lichaam en over seksualiteit als schepping van God. Lessen in de laagste groepen gaan over verschillen tussen jongens en meisjes, het belang van het zorgzaam met elkaar omgaan en het goed luisteren naar elkaar. In de bovenbouw is er meer aandacht voor lichamelijke veranderingen en voor waarden en normen. Ook worden donkere zijden van seksualiteit zoals misbruik en de gevaren van loverboys belicht.
”Wonderlijk gemaakt” is opgebouwd aan de hand van vier doorlopende hoofdlijnen:
1) de ontwikkeling van het zelfbeeld: gericht op kennis en een positief zelfbeeld, het erkennen van de eigen seksualiteit in verwondering voor de Schepper,
2) het aanleren van sociale normen aan de hand van het begrip ”privé” (de intieme plaatsen van ons en andermans lichaam zijn niet publiek) en respectvolle omgang met elkaar,
3) het werken aan weerbaarheid: het kunnen beoordelen van verdachte situaties door een ja- of nee-gevoel, een goed of een slecht geheim en dat durven te vertellen aan de juiste mensen,
4) het uitdragen van duurzame relaties van liefde en trouw: door aandacht voor vriendschap, verliefdheid, verkering en huwelijk dragen we de normen van relaties in liefde en trouw over
Onderzoekscijfers
lEen kwart van de examenleerlingen van een reformatorische middelbare school heeft geslachtsgemeenschap gehad.
lEen kwart van de catechisanten van de Gereformeerde Gemeenten heeft geen bezwaar tegen seks voor het huwelijk.
lVan alle 12- tot en met 14-jarigen heeft 7 procent ervaring met geslachtsgemeenschap, onder 20- tot en met 25-jarigen is dit 88 procent.
lEen op de drie christelijke basisscholen heeft de oude methode ”Wonderlijk gemaakt” besteld.
Conferentie
”Kriebels in de klas. Seksuele vorming als kans of klus”, luidt de titel van een conferentie die Driestar Onderwijsadvies morgen in Gouda houdt. In lezingen, discussies en workshops is er aandacht voor maatschappelijke trends en de christelijke visie op seksualiteit. Tijdens de conferentie wordt de vernieuwde lesmethode ”Wonderlijk gemaakt” gepresenteerd.
Deze methode is door Driestar Onderwijsadvies in Gouda ontwikkeld en vormgegeven en uitgegeven door de Erdee Media Groep in Apeldoorn.
