Vooral ’s avonds trekt het fraai verlichte gebouw alle blikken naar zich toe. Op de trottoirs van de Oranienburger Strasse lopen prostituees opzichtig heen en weer. Niet voor de synagoge, trouwens. Daar lopen, achter de betonnen palen die aanslagen met bomauto’s moeten voorkomen, politieagenten. Rustig, met bijna ingehouden tred. Maar niet minder alert. Dag en nacht zijn ze hier, op deze historische plek.

Je móét als het ware wel omhoogkijken bij dit gebouw. En daar, heel hoog, blinkt op de koepel de vergulde davidsster. Magen David, zeggen de Joden. Schild van David.

Boven de imposante deuren staan Bijbelwoorden. Jesaja 26:2: „Doet de poorten open, dat het rechtvaardige volk daar inga, hetwelk de getrouwig­heden bewaart.” Ooit stonden de deuren van dit trotse bedehuis wijd open. En de sjoelgangers gingen en in uit. Op sabbatten en feestdagen. Ongeveer 3200 zitplaatsen telde dit gebedshuis. Maar op Grote Verzoendag kon het huis van samenkomst de menigte bij lange na niet bevatten en werden er meerdere diensten gehouden.

Een grote foto in het museum, gevestigd in het herbouwde voorgedeelte van de synagoge, laat zien hoe het er toen uitzag, binnen. Beneden de mannen; op de galerijen de vrouwen. Tjokvol zit het. Je hoeft niet over veel verbeeldingskracht te beschikken om weg te drijven in de historie. Het golvende gezang van de voorzanger klinkt. En dan zindert er een bijna zenuwachtige vreugde door de aanwezigen als de heilige arke wordt geopend en de Thora­rollen worden rondgedragen.

Een maquette in het museum maakt duidelijk hoe groot het gebouw ooit was. Het voorgedeelte, dat nu weer herbouwd is, is maar een klein onderdeel van het totale complex dat hier ooit stond. Aan de achterkant van het gebouw, geopend in 1886, schrik je. Want zo mooi en stralend als het gebouw is aan de straatkant, zo gewond is het aan de achterkant. Hier is de ruïne van de oorspronkelijke synagoge­zaal een ruïne gebleven. Er staan brokken van de zijmuren van de grote zaal.

Foto’s op de glazen scheiding tussen binnen en buiten maken duidelijk hoe het gebouw er ooit uitzag. De serreachtige glas­constructie maakt dat bezoekers van de achterkant van de synagoge toch nog een beetje het gevoel hebben binnen te staan.

In de afschuwelijke Kristallnacht van 9 op 10 november 1938 werd door de nazi’s ook in de Nieuwe Synagoge brand gesticht. Maar door heldhaftig optreden van politieman Wilhelm Krützfeld werd voorkomen dat het gebouw in de as werd gelegd. Hij belde, alsof het normaal was, de brandweer. Die kwam en de brand werd geblust.

Deze gebeurtenis is voor veel Joden een van de wonderen van de Nieuwe Synagoge. Het grootste wonder is wel dat er in het gebouw toch weer een kleine synagoge is waar Joden op sabbatten en feestdagen bij elkaar komen.

Dit is het laatste deel in een serie over gebedshuizen in Berlijn.