Varkens en koeien in een grijper, doodgespoten biggen in een ton. Die beelden bleven hangen. Daar komt nu een ander beeld bij. Tienduizenden kippen moeten zo snel mogelijk preventief worden geruimd. Dat klinkt neutraler dan ”vergast”, het feit is er niet minder om. Inmiddels klinkt ook de roep om het uitbroeden van eieren voorlopig maar even stop te zetten.
De een noemt het apparaat waarmee de kippen worden vergast een caravan, de ander een koelkast, de derde een magnetron. Woordvoerster Van der Zee van het ministerie van Landbouw kiest voor het laatste. Op de vraag -maandagmiddag- waarom in Laren wel en in Barneveld nog niet wordt geruimd, is haar antwoord duidelijk: „De uitbraak in Laren kwam later en is gemakkelijker te isoleren.”
Ook over de snelheid waarmee het doden van de kippen verloopt, is ze helder. „Zestien kippen in een krat, vier kratten zakken tegelijk in de vergassingmachine, drie à vier minuten verstrijken voor de kippen dood zijn.” Inclusief laden en lossen van het apparaat gaan er snel vijf minuten voorbij. Dat zijn twaalf ’porties’ per uur, als alles goed verloopt en de aanvoer niet stagneert. Dat komt neer op bijna 800 kippen per uur. Met een schuur van 7000 kippen zoals in Laren als eerste werd geruimd, gaat een hele werkdag heen.
Op 150 meter vanaf de eerst geruimde schuur staat een andere, met 20.000 kippen erin. Hoe dat dan moet, is de vraag. Want met de aantallen dieren die nog in Barneveld en wijde omtrek moeten sneuvelen, is het ene apparaat in Laren slechts een druppel op de gloeiende plaat. Volgens Van der Zee zijn er nog twaalf van deze apparaten voorhanden, alleen moeten ze nog even worden opgezocht. „In de loop van deze week komen de andere erbij.” Het aantal van twaalf blijkt een dag later echter een misverstand.
Andere berekeningen van de ruimingscapaciteit per apparaat komen hoger uit, gaan uit van tachtig kippen per keer. Dat kan kloppen, want omdat de dieren toch dood moeten, gaan er waarschijnlijk wel twintig stuks in de krat die voor zestien werd ontworpen. Met een doorlooptijd van 4 minuten komt de uurcapaciteit dan op 1200 stuks. Dat komt beter in de richting van het getal van 1300 per uur dat inmiddels circuleert.
Nog een rekensom: 24 maal de ’uurproductie’ van Laren is 24.000 dieren of wat meer per dag bij klokrond doorwerken. Even voor de verhoudingen: de meest recente informatiegids van het Productschap Vee, Vlees en Eieren (PVVE) vermeldt voor de provincie Gelderland alleen al 5,6 miljoen vleeskuikens en 8,8 miljoen leghennen. Van die ruim 14 miljoen dieren bevinden zich er meer dan 3 miljoen in het gebied rond Barneveld. Vandaar dat Landbouw „naarstig op zoek is naar alternatieven voor ruiming”, zegt de woordvoerster. Het exacte aantal te ruimen dieren was vanmorgen rond tien uur nog niet bekend.
Tijdens zijn bezoek -gistermiddag- aan het getroffen Barneveld, meldt landbouwminister Veerman dat het apparaat in Laren vooreerst het enige in z’n soort is. „Het ministerie is hard bezig de capaciteit te vergroten voor het doden en afvoeren van honderdduizenden kippen.” Omdat Italië ervaring heeft met grote pluimveeruimingen, is expert dr. Stefano Maragan -op verzoek van de Europese Unie- inmiddels onderweg naar Nederland, kan hij melden.
Omdat de nood hoog is, moet er voorlopig wel 24 uur per dag worden geruimd, zegt hij verder. Verbranden en verhakselen van dieren is niet aan de orde, want onethisch, verzekert de minister. De gruwelen van de mkz-crisis echoën na. Twee jaar geleden werden in Groot-Brittannië links en rechts brandstapels opgericht ter verdelging, maar in Nederland wilden ministerie en boeren daar niet aan.
Vanmorgen oogt het beeld iets hoopvoller. LNV-woordvoerster Matsen meldt dat afgelopen nacht vier ruimingsmachines hun werk deden in de Gelderse Vallei. Of ze uit het Verenigd Koninkrijk komen, zoals eerder werd beweerd, kan ze niet bevestigen. „Ik hoorde dat ze uit Nederland komen, gewoon bij fabrieken vandaan. Er moest eerst nog wat aan worden gesleuteld om ze geschikt te maken voor gebruik.”
In een brief aan de Kamer suggereerde minister Veerman gisteren dat er wellicht nog een andere ruimingsmogelijkheid is: het inzetten van een slachterij die staat in de cirkel waarbinnen zich de „klinisch verdachte bedrijven” bevinden. Matsen verwacht over die mogelijkheid „in de loop van vandaag” meer duidelijkheid te krijgen.
De vrachtwagens die van Laren en Barneveld richting het Brabantse Son rijden -een van de vestigingsplaatsen van destructor Rendac- worden in Brabant met argusogen bekeken. Na Gelderse Vallei en Veluwe hebben Brabant en Noord-Limburg immers het meeste pluimvee. En in Brabant zijn ze de pseudo-vogelpestuitbraak van elf jaar geleden nog niet vergeten. Hoeveel virussen zal een langsrijdende vrachtwagen met kadavers verspreiden, denken ze in Brabant. Volgens LNV hoeven de Brabanders zich daarover geen zorgen te maken. „Het vervoer gebeurt met gesloten wagens, daaruit komen geen virussen vrij”, zegt Matsen.
Voorzitter J. Wolleswinkel van de Nederlandse Organisatie van Pluimveehouders (NOP) toont zich halverwege de ochtend „tevreden” met de inspanningen van minister Veerman. „Op dit moment doet hij wat hij moet doen, maar iedereen is natuurlijk ongeduldig. De capaciteit moet snel verder omhoog. Dat er al vier apparaten draaien, had ik nog niet gehoord. Ik weet wel dat er vannacht rustig en correct is doorgewerkt.” Het vergassen gebeurt in ploegendienst, er is voldoende personeel, zegt hij.
Toch pleit hij hartstochtelijk voor een verdere verruiming van de capaciteit. „Want er zijn schuren die moeten worden geruimd waar 50.000 dieren of meer in zitten, reken maar uit, je bent daar zo twee volle dagen bezig.” Ook zijn eigen schuren moeten nog gebeuren, omdat die vlak bij een bedrijf staan waar de ziekte heerst. „Mijn dieren zijn op dit moment 53 weken oud, kerngezond, ze zouden eigenlijk nog zeven weken blijven zitten.”
Of sector en overheid zich beter tegen uitbraken van klassieke vogelpest hadden moeten wapenen, bijvoorbeeld door ervoor te zorgen dat de vernietigingscapaciteit op orde was, weet Wolleswinkel niet. „Het is meer dan dertig jaar geleden sinds de vorige uitbraak, en het is de enige ziekte waartegen op dit moment nog geen enting mogelijk is.”
Inmiddels klinkt vanuit kringen van dierenbeschermers de roep om kuikenbroederijen voorlopig te laten stoppen met het uitbroeden van eieren. Stichting Wakker Dier uit Amsterdam bijvoorbeeld vreest dat anders straks 1 miljoen kuikens per dag moeten worden doorgedraaid. „Broederijen produceren nu nog kuikens omdat zij niet weten hoe lang het vervoersverbod zal gelden. Zij gokken erop dat het verbod snel vervalt en ze de kuikens kunnen afvoeren. Het ministerie moet daar een stokje voor steken door duidelijkheid te geven over de duur van het vervoersverbod, vindt Wakker Dier.
Voor het 10-kilometergebied rond de besmettingshaarden zou nu al een einde moeten komen aan het uitbroeden van eieren, vindt de stichting „omdat duidelijk is dat het vervoersverbod daar langer zal gaan duren.” Ook de Dierenbescherming zegt zich grote zorgen te maken om de broedkuikens. Daarnaast bestaat de vrees dat vleeskippen op rantsoen worden gezet om te voorkomen dat zij uit hun hokken groeien. „Hierdoor zouden zij permanent honger moeten lijden”, aldus een woordvoerder.