”Contra turrim Traiectensem” (Tegen de Utrechtse toren) luidt de titel van het veertiende-eeuwse traktaat, dat overigens pas in 1967 werd ontdekt. In het werkje trekt Deventenaar Geert Grote (1340-1384) fel van leer tegen de „praalzieke” bouw van de domtoren in Utrecht. Het schotschrift is nog altijd actueel, meent dr. Jeroen Buve.
In ”Contra turrim” (uitg. Deventer Universitaire Pers) trekt Jeroen Buve lijnen van Grote en de domtoren naar ABN AMRO en de huidige kredietcrisis. Het is opgedragen aan econoom prof. dr. A. Heertje, die het gisteren ook in ontvangst nam.
Samen met zijn beide zoons en schoondochter bewoont Buve de ”Buveburcht” aan de Sandra-steeg in Deventer. Het is het „oudste continu door mensen bewoonde gebouw van Nederland”, waarvan de oudste delen dateren uit 1130.
En misschien gaat de geschiedenis nog wel verder terug, zegt zoon Sybrand Buve. „Onder dit huis zijn resten van een Romaans kerkje gevonden, mogelijk uit de achtste eeuw. Dat wordt op dit moment onderzocht. Zou het zo zijn dat het aan Lebuinus was gewijd, dan kan de stadsgeschiedenis van Deventer herschreven worden. Tot nu toe wordt aangenomen dat op de plek waar de Lebuinuskerk staat het kerkelijk leven in Deventer is begonnen.”
Universiteit
Twaalf jaar runde vader Buve in Leeuwarden het Rudolf von Laun Instituut voor Toegepaste Metafysica. Sinds 2006 vormt dit filosofische onderzoeksinstituut met bibliotheek de basis voor de „in opbouw zijnde” Geert Grote Universiteit in Deventer. Buve sr.: „Deventer wil graag meer gaan doen met de erfenis van zijn belangrijkste inwoner, Geert Grote. De NV Bergkwartier Maatschappij tot Stadsherstel kwam bij ons met de vraag of wij iets zouden kunnen betekenen bij het weer leven inblazen van de oude Deventer intellectuele en spirituele traditie die teruggaat op Geert Grote. En daar werken we nu hard aan.”
Zoon Sybrand Buve is universiteitssecretaris. De particuliere instelling wordt bijgestaan door een raad van advies, met daarin prominente wetenschappers als prof. dr. F. R. Ankersmit, prof. dr. P. B. Cliteur en prof. dr. Heertje. Voorzitter is prof. dr. D. H. M. Meuwissen.
Kan dat zomaar, een universiteit stichten?
Buve sr.: „De naam universiteit is niet beschermd. Iedereen kan een universiteit oprichten. Alleen, je krijgt niet zomaar erkenning van de overheid. Dus kunnen we bijvoorbeeld voorlopig geen diploma’s uitreiken. Maar op termijn streven we daar wel naar, ja.”
Onderwijs geven is voorlopig nog niet aan de orde. „Wel organiseren we al lezingen en debatten. We richten ons eerst op de opbouw van onderzoeksinstituten.”
Buve jr.: „Bijzonder is ook het gebruik van Nederlands als voertaal. Op veel universiteiten lijkt Engels de voertaal te worden.”
In zijn traktaat tegen de domtoren doet Geert Grote een beroep op het natuurrecht als een normatieve kracht. Buve sr.: „Wanneer we het absolute niet meer erkennen, krijgen we dus toestanden zoals de kredietcrisis van nu. Dat heeft Geert Grote al laten zien. Anno 2009 is het hebben van succes de hoogste norm geworden, die geen rechtvaardiging meer behoeft. „Mag dit of dat niet? Waarom niet? Ik heb er toch succes mee?”
Mijn boodschap is eigenlijk: een democratische maatschappij kán niet zonder iets absoluuts, iets metafysisch, iets normatiefs. Verliezen we dat helemaal, dan gaat onze democratie ook ten onder.
Veel mensen denken dat vrijheid betekent dat je alles mag. Maar juist die opvatting maakt vrijheid tot een illusie.”
Waarbij we voor ”iets absoluuts” God kunnen invullen?
Buve sr., zelf rooms-katholiek: „Griekse filosofen als Plato hebben al gezegd: er is méér dan het zichtbare. Daarmee maakt de filosofie ook ruimte voor God. In elk geval ben ik ervan overtuigd dat er een rechtstreeks verband bestaat tussen secularisatie en het succesdenken dat tot de huidige crisis heeft geleid.”
