Zo staan VVD en LPF alleen in hun overtuiging dat het niet nodig is om toch weer een minister voor Ontwikkelingssamenwerking te benoemen. Sinds 1965 kende het Nederlandse kabinet die post, maar het kabinet-Balkenende brak met die traditie. Het CDA ging daarmee afgelopen zomer met tegenzin akkoord, maar steunde in november een motie waarin een kamermeerderheid uitsprak dat de minister voor Ontwikkelingssamenwerking moet terugkeren in -naar het CDA hoopt en verwacht- Balkenende II.

Het CDA wil zich op dit beleidsterrein sowieso niet al te zeer identificeren met VVD en LPF. Want die partijen zijn met Leefbaar Nederland ook de enigen die vinden dat Nederland minder geld aan hulp in verre landen moet spenderen. De drie achten het niet terecht dat de regering in Den Haag behoort tot de grootste internationale donoren. Nederland hoeft niet het beste jongetje van de internationale klas te zijn, zo vinden zij, als het zich maar houdt aan de afspraak dat 0,7 procent van het bruto nationaal product (bnp) aan ontwikkelingshulp wordt besteed.

CDA en D66 vinden het een goede gewoonte dat Nederland al jarenlang kiest voor 0,8 procent, waar veel westerse landen nog niet eens in de buurt van de afgesproken 0,7 procent komen. Andere partijen willen nog verder gaan. In de komende kabinetsperiode willen PvdA, GroenLinks, ChristenUnie en SGP het budget voor ontwikkelingssamenwerking gaandeweg opschroeven naar 1 procent van het bnp. De SP pleit ook voor verhoging, maar noemt geen concreet percentage.

Als het gaat om Europa -bedoeld wordt natuurlijk vooral de Europese Unie- dan zijn er enerzijds de meer eurosceptische partijen en anderzijds de eurofielen. Zo verwijten PvdA, GroenLinks en D66 het huidige kabinet van CDA, LPF en VVD dat het de traditionele voortrekkersrol van Nederland in het Europese eenwordingsproces heeft verspeeld. De drie linkse partijen wijzen erop dat de toekomst van Nederland in de EU ligt. Vooral D66 wil ver gaan met Europa: het moet een soort federale eenheidsstaat worden.

VVD en LPF vinden daarentegen dat de EU zich moet beperken tot slechts die zaken waartoe de afzonderlijke lidstaten zelf minder goed in staat zijn. Het CDA-verkiezingsprogramma is ’Europeser’ van toonzetting, maar komt met het zogeheten ”subsidiariteitsbeginsel” op vrijwel hetzelfde uit. SGP en ChristenUnie verzetten zich tegen Europese vergezichten. De nationale staten blijven wat hen betreft binnen de EU de „belangrijkste spelers.”

Opmerkelijk is het standpunt van de SP, die zich ditmaal niet in het kamp van PvdA en GroenLinks bevindt. De SP gruwt van de logge, bureaucratische Unie en pleit radicaal voor „bevriezing” van de overdracht van bevoegdheden aan de EU. Net als LPF, D66, Leefbaar Nederland en GroenLinks is de SP voorstander van een referendum over de geplande uitbreiding van de EU met tien nieuwe lidstaten uit Midden- en Oost-Europa.

De SP trekt ook de aandacht met een opvallend standpunt over oorlog en vrede. Nederland stapt wat de socialisten betreft uit het militaire NAVO-bondgenootschap. Net als GroenLinks vindt de SP dat er wereldwijd meer aandacht moet komen voor geweldloze beslechting van conflicten. Natuurlijk zijn andere partijen daar ook voor, maar zij stellen dat het realistisch is om ervan uit te gaan dat militaire druk in veel gevallen noodzakelijk zal blijven.

In de praktijk komt dit erop neer dat SP en GroenLinks voor een nog veel verdergaande inkrimping van de krijgsmacht zijn dan het huidige kabinet al voor Defensie in petto had. Zo wil de SP af van de marine, van de aanschaf van de Joint Strike Fighter en van alle kernwapens. GroenLinks wil het Nederlandse leger omvormen tot een flexibele en snel inzetbare vredesmacht. Overigens heeft ook Leefbaar Nederland radicale plannen met Defensie: de krijgsmacht zou een onderdeel van Buitenlandse Zaken kunnen worden, maar ook van Binnenlandse Zaken, om politie en justitie te assisteren.

Het CDA kan zich vinden in het omvangrijke bezuinigingsplan dat het huidige kabinet op tafel heeft gelegd. PvdA en D66 zijn het eens met de omvang van die bezuiniging (850 miljoen euro), maar korten liever op de Joint Strike Fighter dan op andere zaken. De VVD doet in het verkiezingsprogramma alsnog 100 miljoen euro af van de geplande bezuiniging, dit vooral om de F-16-gevechtsvliegtuigen op het huidige niveau te houden.

ChristenUnie en SGP vinden de bezuinigingen van het kabinet-Balkenende te rigoureus. Beide partijen vragen aandacht voor de traditionele taak van de landsverdediging, die nu in het gedrang lijkt te komen.