Even leek het erop dat de energiecrisis van 1973 zich zou herhalen. Alleen toen ging het om olie en moesten de auto’s zo veel mogelijk stil blijven staan. Afgelopen dagen betrof het de gasvoorziening en waren burgers bang dat de kachel niet meer zou branden. Inmiddels halen Europeanen opgelucht adem.
In ieder geval zijn de meningsverschillen tussen Rusland en Oekraïne nog niet opgelost. Gazprom wil dat het buurland marktconforme prijzen gaat betalen voor de gasleveranties. Op zich wil Kiev daaraan meewerken, maar het vraagt de prijsverhoging stapsgewijs door te voeren en niet in één keer. Rusland voelt daar niet voor.
Achterliggende reden van die prijsaanpassing is het feit dat Oekraïne in toenemende mate een eigen, onafhankelijke koers vaart. Tientallen jaren keek Kiev eerst naar Moskou voordat het een beslissing nam. Inmiddels heeft het zijn blik naar het Westen gewend en zoekt het welbewust toenadering tot de EU. Daarmee ontdoet het land zich van de laatste resten van zijn vroegere status als satellietstaat. Het gevolg is dat de Russen Oekraïne prijstechnisch voortaan behandelen als alle andere klanten in Europa.
Op zichzelf is die gedachtegang voor de hand liggend. Als men geen speciale vriend meer is, behoeven er ook geen vriendenprijsjes te worden berekend. Maar de vraag dringt zich wel op of Rusland met deze strikte aanpak geen ander oogmerk heeft.
In maart komen er nieuwe verkiezingen in Oekraïne. De vorige maal wonnen de westers georiënteerde hervormingsgezinden. Door de Oekraïners letterlijk in de kou te laten staan, kan Moskou de stemming in het land doen omslaan. De burgers in het land beseffen zo dat ze nog wel degelijk rekening moeten houden met Moskou. Daar zouden de meer Russisch gezinde partijen in Oekraïne munt uit kunnen slaan.
Op die manier buit Rusland zijn positie als energiemacht uit. Dat past in het patroon van de geschiedenis. „Of het nu gaat om tsaren, of om communistische dictators of om democratisch gekozen leiders, de Russische machthebbers zijn altijd uit op dominantie en expansie in welke vorm dan ook”, schreef de Russische historicus Roy Medvedev ruim tien jaar geleden.
De les van het huidige gasconflict is dat het voor Europa een risico is te zeer van Rusland afhankelijk te zijn als het gaat om de energievoorziening. Even heeft Moskou laten voelen dat het een voornaam speler is op de energiemarkt. Dankzij voldoende eigen voorraden om de eerste klap op te vangen, kan Europa de rug nu nog recht houden. Maar wat als die voorraden schaars worden? Slaagt Moskou er dan in om met een zwenk aan de gaskraan Europa te vellen?
Energie is al langer een wapen in de internationale belangenstrijd. Moskou weet wat dat waard is. Europa doet er daarom goed aan zo snel mogelijk nieuwe energievormen te ontwikkelen. Als alternatief voor olie en voor gas.
