De bewindslieden zeiden nog te onderzoeken hoe werkloze jongeren tot 23 jaar en hun ouders beboet kunnen worden als ze zich onttrekken aan de zogenoemde leer- en werkplicht. Rutte wees erop dat hij hiervoor in november met minister Van der Hoeven (Onderwijs) plannen presenteert. De Tweede Kamer vindt al langer dat voortijdige schoolverlaters steviger moeten worden aangepakt.

Zo is er brede steun voor de motie van CDA-fractieleider Verhagen, waarin wordt gepleit voor een algehele leerwerkplicht tot 23 jaar. Daarop wilde Van Hoof en Rutte woensdag niet vooruitlopen. Maar de staatssecretaris van Sociale Zaken stelde wel dat „jongeren zich straks niet meer kunnen gedragen alsof ze de pensioengerechtigde leeftijd hebben bereikt.”

De ministeries van Sociale Zaken en van Onderwijs hebben de Taskforce Jeugdwerkloosheid twee jaar geleden opgericht om voor het einde van deze kabinetsperiode in 2007 40.000 (leer-)banen te realiseren voor jongeren. Van Hoof is tevreden dat al bijna de helft van de doelstelling is gerealiseerd, maar het kan volgens hem niet zo zijn dat werkloze jongeren het laten afweten bij speciaal voor hen georganiseerde activiteiten.

Volgens Van Hoof is het over met de vrijblijvendheid voor circa 35.000 jongeren die nu al enkele maanden zonder werk zitten en nauwelijks tot actie te bewegen zijn. Onderzoeksbureau Research voor Beleid heeft op verzoek van de werkgroep van De Boer de inactieve jeugd in kaart gebracht.

Deze zomer stonden naar schatting 44.000 werklozen tot 23 jaar geregistreerd bij het CWI. Tweederde van de jongeren die zich meldden bij het voormalige Arbeidsbureau, weten binnen enkele maanden aan het werk te komen of gaan naar school. Bijna 15.000 zijn moeilijker aan de slag te krijgen. Veel van deze jongeren wonen nog thuis bij hun ouders, een deel woont samen en 38 procent ontvangt een uitkering.

Daarnaast is er een groep van 20.000 werklozen onder de 23 jaar die zich niet laat registreren. Ze zitten niet op school en vragen geen uitkering aan. Volgens De Boer worden ze ook vaak onderhouden door hun ouders, maar is er tevens een groot deel dat zich op het criminele pad begeeft of zwart werkt.

„Wij weten momenteel meer werk te genereren dan jongeren te vinden die willen. Ik zou bijna pleiten voor herinvoering van de dienstplicht om deze jeugd een goede basis te geven voor hun toekomst.”

Ook bij ouders ontbreekt het besef van urgentie nog wel eens, volgens De Boer. „Als ouders worden aangesproken op het feit dat hun kind zonder afgeronde opleiding werkloos thuis zit, krijg je te horen: ach, die jongen komt er wel.”

De Boer erkent dat het lastig is om sancties op te leggen aan jongeren die geen uitkering aanvragen. Maar volgens hem kan het niet meewerken bij het vinden van werk of het vroegtijdig verlaten van een opleiding wel gevolgen hebben op het moment dat een uitkering wordt aangevraagd. En wellicht kunnen de ouders gekort worden op de kinderbijslag.