Recent is de stichting Calvin’s Reforming Correspondece (Calvijns Hervormingscorrespondentie) opgericht. Die heeft als doel te komen tot een publicatie van de briefwisseling van de reformator uit Genève. Directeur is dr. J.C. (Jan) Klok, als universitair docent kerkgeschiedenis werkzaam aan de Theologische Universiteit Utrecht.

Hoeveel brieven heeft Calvijn geschreven?

Klok: „Dat zijn er ongelooflijk veel: meer dan drieduizend. Ik heb er inmiddels 2700 in een database op datum verwerkt, zo mogelijk met een kopie van het origineel erbij. De Geneefse reformator schreef brieven aan allerlei mensen, bijvoorbeeld aan gelijkgezinde reformatoren als Farel, en aanbevelingen voor zijn theologiestudenten. In andere brieven worden theologische vraagstukken onderling besproken, bijvoorbeeld met de reformatoren Bullinger uit Zürich en Melanchthon, de opvolger van Luther. Ook schreef Calvijn aan mensen die vervolgd werden om hen troost te geven. Veel brieven schreef hij aan kerkelijke gemeenten in heel Europa. Ook richtte hij zich geregeld tot vorsten om op de bres te springen voor vervolgden.”

Welk beeld rijst uit zijn brieven op?

„Calvijn wordt vaak gezien als een strenge persoonlijkheid en dat was hij waarschijnlijk ook wel. Maar er is een andere kant. Hij was ook een warme persoon die troost kon bieden aan mensen die het moeilijk hadden.

Dat blijkt bijvoorbeeld uit een brief uit 1538 aan zijn collega Farel, waarin hij verslag doet van het overlijden van een neef van Farel. Daarin komt zijn eigen rol als ziekentrooster goed naar voren. Hij schreef dat hij Farels neef net voor zijn dood bezocht had, ondanks dat hij een besmettelijke ziekte had, en met hem gebeden had voordat hij stierf. „We waren lange tijd bij hem gisteren. Toen de signalen van de naderende dood zich openbaarden, bemoeide ik me meer met zijn geest dan met zijn lichaam. Vanmorgen, om ongeveer vijf uur, ging hij naar God.””

Zijn de brieven van Calvijn niet eerder gepubliceerd?

„Een groot deel van zijn brieven is in de negentiende eeuw bij een Duitse uitgever verschenen, in een groot opgezette serie (”Corpus reformatorum”), waarin ook 59 banden met werk van Calvijn een plaats kregen. In de delen 10-20 komen Calvijns brieven aan de orde. Er is ook een Franse uitgave, maar die loopt slechts tot 1544. Al langere tijd is er behoefte aan een uitgave die vollediger en preciezer is en waarin modern historisch onderzoek is verwerkt.”

Zijn de brieven van Calvijn niet in Nederland uitgegeven?

„In 2005 verscheen een eerste deel van een wetenschappelijke editie van de brieven van Calvijn, over de periode 1530-1538. De geestelijke vaders van dat project waren met name prof. dr. Heiko Oberman en prof. dr. Cornelis Augustijn. De eerste band is bezorgd door dr. Frans van Stam. Ruim vijftien jaar later, toen dit project in verband met de financiën stil kwam te liggen, is prof. Willem Balke, die zich zijn hele leven heeft beziggehouden met de studie van Calvijn, op zoek gegaan naar mogelijkheden om het voort te zetten. De stichting Calvin’s Reforming Correspondence is mede door hem tot stand gekomen.”

Wanneer komen de brieven op de markt?

„Ik hoop de database dit jaar af te ronden. Het zal nog wel een jaar of drie, vier duren voordat het eerste, eigenlijk het tweede, deel verschijnt. De brieven worden, evenals de uitgave in 2005, in de oorspronkelijke talen, Frans en Latijn, gepubliceerd en zijn vooral bedoeld voor wetenschappers. Het zou mooi zijn als er ook een uitgave in het Nederlands of het Engels tot stand zou kunnen komen. We zoeken nog sponsors.”

Dr. J.C. Klok over publicatie Calvijns Hervormingscorrespondentie