Het kabinet wil ruim 1 miljard euro bezuinigen op onderwijs en onderzoek. Dat treft vooral universiteiten en hogescholen. Universiteiten zeggen dat ze daardoor niet kunnen bijdragen aan het fonds. Ook kunnen ze niet zelf betalen voor het aantrekken van buitenlands toptalent. „Op sommige universiteiten zijn namelijk door de bezuinigingen reorganisaties en ontslagen onvermijdelijk.”

Over het fonds zelf is Universiteiten van Nederland wel positief. „Daarmee bieden we wetenschappers die onder druk staan een plek om hun onderzoek voort te zetten én plukken we de vruchten voor het onderzoek en innovatie in Nederland. Deze wetenschappers hebben we hard nodig voor onze welvaart, gezondheid en veiligheid, juist in deze onstuimige geopolitieke tijd”, zegt voorzitter Caspar van den Berg.

De universiteitenkoepel noemt vrije wetenschap „een onmisbare pijler van de democratische rechtsstaat” en verwijst onder meer naar de Verenigde Staten. Sinds het aantreden van president Donald Trump voelen wetenschappers daar zich steeds meer aan banden gelegd. Onderwerpen als klimaat en genderidentiteit zijn taboe geworden. „Het is zeer zorgelijk hoe in de Verenigde Staten het klimaat voor de vrije wetenschapsbeoefening in een ongekend tempo verslechtert. Een groeiend aantal wetenschappers wil daarom de VS verlaten”, aldus Van den Berg.