De telefoon wordt direct opgenomen bij de fabriek van Droste in het Gelderse Vaassen. Maar de medewerkster laat niets los. Niet of er nog chocolade wordt geproduceerd, niet of er nog meer mensen in de fabriek aanwezig zijn. Ze vertelt zelfs niet of het beroemde chocolademerk nog leeft.

Dat is ook haast niet bij te houden. Het als koek- en banketwinkel opgerichte merk (Haarlem, 1863) bungelt sinds afgelopen zomer boven een ravijn met een vangnet. Toen, in juni, maakte het bedrijf bekend dat het in de financiële problemen was gekomen, onder meer door hogere prijzen voor cacao en energie en de nasleep van de coronabeperkingen. Het lot van Droste hing al vaker aan een zijden draad, maar deze keer zag het er wel heel slecht uit.

Het Antwerpse Pauwels Engineering leek de reddende engel voor Droste te zijn, maar die haakte bij nader inzien toch af, vertelt FNV-bestuurder Eric Brouwer van de sector Zoetwarenindustrie. „Droste had vorige zomer een financiële injectie nodig. Later bleek dat het nog helemaal niet rond was met de Belgen. In januari hoorden wij van de advocaat van Droste dat de gesprekken mislukt waren.” Tabee chocoladepastilles dus. Want die werden vooral in Vaassen geproduceerd.

Lege huls

Brouwer weet niet hoe het er precies voor staat bij de fabriek in Vaassen, maar hij kan in ieder geval meer vertellen dan de telefoniste aldaar: „Er wordt sowieso niet geproduceerd, er werken hooguit enkele mensen vanuit huis.” Volgens de FNV-bestuurder zijn aan de 27 Drostemedewerkers ontslagvergoedingen en vertrekregelingen voorgelegd waar ze ja of nee op kunnen zeggen. Brouwer: „Het bedrijf is niet failliet, maar is nu een lege huls. Zoals het er nu voor staat, stopt de fabriek per mei.”

Daarmee lijkt het Droste-effect definitief te zijn uitgewerkt, althans voor het bedrijf zelf. Het merk is misschien nog wel bekender van het visuele effect op de klassieke blikken dan van zijn chocolade. Op de eerste serie van die blikken, uit 1904, houdt een verpleegster een dienblad vast met daarop zo’n zelfde blik waar ook weer diezelfde verpleegster staat afgebeeld, die eveneens een dienblad met Drosteblik vasthoudt, en zo verder. Oftewel: het Droste-effect is het effect van een beeld dat oneindig terugkeert.

„Het effect is tegenwoordig zelfs in de wetenschap een begrip en dat terwijl Droste niet eens de eerste was die de visuele truc toepaste”, vertelt reclamekenner Job Koens, auteur van het boek ”Droste, een blik waardig”. Toch is het geen toeval dat het chocolademerk zo beroemd is geworden met zijn verpakkingen, weet Koens: „De hele aanpak van reclame maken is altijd onderscheidend geweest bij Droste. Ze schakelden veel kunstenaars in als ontwerper van de verpakkingen. Naast de verpleegster is bijvoorbeeld ook het Drostemannetje uit 1923 van ontwerper Jan Wiegman bekend en de restyling ervan door de Franse ontwerper Cassandre in 1931.”

Verzamelaars

Behalve Drostes oog voor esthetiek denkt Koens dat de chocoladefabriek zo populair is bij verzamelaars („de tweede druk van mijn boek was ook snel uitverkocht”) door de rijke historie. Aansprekend is bijvoorbeeld de Drostefabriek aan het Haarlemse Spaarne uit 1911. Tegenwoordig zijn er appartementen in en om de oude Drostegebouwen gebouwd. Maar de historie van het terrein wordt in Haarlem met liefde bewaakt door de Stichting Vrienden van Droste. In 2018 opgericht „om blijvend aandacht te vragen voor de culturele en historische waarde van Droste”.

Of het iconische chocolademerk voor de zoveelste keer terugkeert –zoals in de beroemde blikken– is de vraag, zegt FNV-bestuurder Brouwer: „Droste is alom bekend. Het zou mooi zijn als het bedrijf een doorstart kan maken.” Reclamekenner Koens weigert te geloven dat Droste snel tot het verleden zal behoren: „Ik kan me dan ook niet voorstellen dat die merknaam verdwijnt.”

Dan mailt de telefoniste alsnog. Puntsgewijs en met slecht nieuws: „Droste is definitief gestopt. Alle productielijnen staan al een geruime tijd stil. Er is geen sprake meer van chocoladeproductie. Het gehele personeel is ontslagen. De machines en pand zullen worden verkocht.”