Vasten tijdens ramadan, van zonsopkomst tot zonsondergang niets eten en drinken, is over het algemeen goed voor het lichaam, stelt Maikel Peppelenbosch, hoogleraar experimentele gastro-enterologie aan het Erasmus MC. „Het is een soort intermittent fasting.” Wie deze vorm van periodiek vasten volgt, wil afvallen door perioden van vasten af te wisselen met perioden van eten. Het vasten duurt altijd langer dan de periode van het eten. „We zien bij de meeste mensen leverwaarden verbeteren; ze worden helderder in hun hoofd. Ook versterkt het de barrièrefunctie van de darmen. Die nemen minder gifstoffen op. Verder daalt de suikerspiegel in het bloed van mensen met obesitas en diabetes type 2.”

Sander Kersten, hoogleraar voedingswetenschappen aan de Cornell University (VS), is er desgevraagd wat kritischer op. „Vasten tijdens ramadan zou gezond kunnen zijn als dit gepaard gaat met gewichtsverlies.” Hij noemt het islamitische vasten „vooral spiritueel en religieus. Vasten op zich doet weinig. De meerwaarden zijn vooral sociaal van aard.” Het versterkt de onderlinge saamhorigheid tussen moslims.

Hongergevoel

Met de negatieve gezondheidseffecten van vasten tijdens ramadan valt het volgens Kersten in het algemeen wel mee. „Je loopt overdag met een hongergevoel rond. Dat is vooral onprettig. Maar als mensen zich van zonsondergang tot zonsopgang te buiten gaan aan overmatige consumptie, kan het gewicht zelfs toenemen tijdens de vastendagen.”

Peppelenbosch adviseert moslims om na zonsondergang en voor zonsopkomst vezelrijk voedsel te eten. „Die vezels vangen gifstoffen af in de darmen en goede bacteriën maken meer butyraat of boterzuur aan.” De bloedsuikerspiegel blijft daardoor stabieler. Ook geven vezels langer een verzadigd gevoel.

Vasten ontraden

Vasten tijdens ramadan kan negatief uitpakken voor mensen met onderliggend lijden of een zwakke gezondheid. Vakblad The Lancet publiceerde in 2023 een protocol voor huisartsen voor gevallen waarbij ze iemand vasten beter kunnen ontraden, weet Peppelenbosch. „Dat geldt bijvoorbeeld voor mensen die al een laag suikergehalte in het bloed hebben. Zij kunnen het beste de huisarts hun bloedwaarden laten meten tijdens het vasten.”

Ook sporters of technici die met gevaarlijke apparatuur omgaan, kunnen het islamitische vasten beter uit hun hoofd zetten. Ze krijgen anders overdag te weinig vocht binnen om goed te kunnen functioneren. „Dat zij tijdens de ramadan niets mogen drinken, da’s echt wel een dingetje”, vindt Peppelenbosch. „Als ze toch moeten vasten, zouden ze vlak voor zonsopkomst veel isotone dorstlesser naar binnen moeten werken.”

Vasten tijdens ramadan in de zomerhitte of bij grote lichamelijke inspanning geeft de nieren een opdoffer, omdat moslims dan niets mogen drinken van zonsopkomst tot zonsondergang. Gewoonlijk kan het lichaam best goed omgaan met niet drinken, als er dan tegelijk ook maar niets wordt gegeten, legt Kersten uit.

Veertigdagentijd

Tijdens de veertigdagentijd gaat voor rooms-katholieken na carnaval ook een vastenperiode in. Zij eten dan vis in plaats van vlees. Peppelenbosch en Kersten juichen het eten van meer vis toe, en niet alleen tijdens de veertigdagentijd. Kersten: „Voor een korte periode biedt het vervangen van vlees door vis weinig voordelen. Op de lange termijn past een gedeeltelijke vervanging van vlees door vis in de aanbevelingen van de Gezondheidsraad.”

Peppelenbosch merkt op dat mensen wel moeten oppassen met het dagelijks eten van rauwe vis, waaronder haring en sushi. „Rauwe vis bevat enzymen die vitamine B1 afbreken. Normaal gesproken is er niets aan de hand, maar tijdens zo’n vastenperiode kan dat wel verkeerd uitpakken.” Daarnaast adviseert hij 75-plussers om vlees niet te laten staan. „Ze hebben die eiwitten gewoon nodig; anders gaat hun weerstand achteruit.”

Hoe zit het dan met mensen die nooit vasten? Die bestaan niet, zegt Kersten. „Iedereen vast, namelijk in de nacht.” Dat helpt ook volgens Peppelenbosch de gezondheid al heel veel. „Het zou mooi zijn als mensen die periode wat verlengen door ’s avonds na acht uur niets meer te eten.”