Offshorewind is een succesverhaal: inmiddels goed voor zo’n 17 procent van het Nederlandse stroomverbruik. Dat aandeel moet naar 75 procent, te halen in 2030. Op papier kan dat. Plannen genoeg. Maar er zit een kink in de kabel.

Die kink zit hem bij de windparken die rond 2030 in de Noordzee moeten verrijzen. Het zijn kapitale parken, die kapitalen vergen. Daar wringt het. Vorig jaar lukte het nog om partijen te vinden voor de bouw van de parken IJmuiden Ver Alpha en Beta: onder hen pensioenfonds ABP, energiebedrijf Vattenfall en het Schotse SSE Renewables. Maar voor de aanleg van de parken IJmuiden Ver Gamma, Nederwiek en Doordewind is momenteel weinig of geen animo.

Onlangs lieten partijen als Vattenfall, Engie, RWE en Orsted, die in het verleden windparken aanlegden of meededen aan aanbestedingsprocedures, in het FD weten dat zij nu geen belangstelling hebben. Ze vinden de bouw te risicovol. Volgens Manon van Beek, bestuursvoorzitter van Tennet, de beheerder van het hoogspanningsnet, is er een patstelling. „Iedereen wacht op iedereen”, zei Van Beek tijdens een presentatie voor Europarlementariërs en journalisten in Antwerpen.

Waarom iedereen op iedereen wacht? Door de gestegen rente, de inflatie en problemen met de toelevering van materialen zijn windparken de laatste jaren een stuk duurder geworden. De drie projecten zijn uitzonderlijk groot. Zo moet het hele park Nederwiek bijna vier keer zoveel stroom fabriceren als de grootste offshorewindparken (Borssele, Hollandse Kust Zuid) die nu in bedrijf zijn.

Windparkbouwers wachten tot er vraag naar windstroom is, bedrijven wachten op de overheid, en bedrijven en overheid komen er samen niet uit

Twijfels zijn er over de vraag of er in de toekomst voldoende vraag is naar de stroom die de parken gaan opwekken. Die vraag moet vooral komen van grote bedrijven als Tata Steel, Dow (chemie), Yara (kunstmest) en Shell. Als zij hun productieprocessen verduurzamen –overschakelen van gas op stroom– zal die vraag er zijn. Maar die omschakeling kost veel geld en de betrokken bedrijven willen er subsidie voor krijgen. De onderhandelingen daarover met de overheid slepen zich voort en hebben tot nu toe nauwelijks iets opgeleverd. Dat de stroomprijzen in Nederland hoog zijn, stimuleert de overschakeling ook niet.

Ten slotte is er het waterstofprobleem. De productie van waterstof vergt veel energie. Maar waterstof is duur en komt nog niet van de grond. Zo maakte Tata Steel onlangs bekend dat het zijn plan om staal te maken met behulp van waterstof een paar jaar heeft uitgesteld. Dat betekent dat het staalbedrijf veel minder stroom nodig heeft dan eerder werd gedacht. Kortom: windparkbouwers wachten tot er vraag naar windstroom is, bedrijven wachten op de overheid, en bedrijven en overheid komen er samen niet uit.

Om uit de huidige impasse te komen, zijn er volgens Van Beek een aantal dingen nodig. De overheid zou de productie van waterstof moeten subsidiëren. Overheid en bedrijven moeten snel afspraken maken over de vergroening van productieprocessen. Ook moeten stroomproducenten meer zekerheid krijgen. Als de elektriciteitsprijzen laag zijn, zouden zij bij de levering subsidie moeten krijgen. Is de prijs hoog, dan zouden zij een deel van hun winst aan de overheid moeten afdragen. Eerder pleitten Engie, RWE en Eneco voor zo’n systeem, dat in Engeland al is ingevoerd.

Volgens Van Beek is haast geboden. Anders is er een kans dat de rappe opmars van offshorewind in Nederland stagneert. Bovendien kan Tennet in de knel komen. Tennet zorgt voor de bouw van ”elektronische stopcontacten” op zee. Die zijn met kabels verbonden aan de windparken, zetten de stroom die parken leveren om in gelijkstroom, waarna de stroom via dikke kabels aan land komt. Tennet heeft al principeafspraken gemaakt met bedrijven over de bouw van zulke stopcontacten voor (onder meer) IJmuiden Ver Gamma, Nederwiek en Doordewind. Die afspraken komen onder druk als er niemand is die die parken wil aanleggen.

Stopcontact

Van Beek was in Antwerpen omdat het Franse bedrijf Equans daar de laatste hand legt aan een elektronisch stopcontact voor het windpark Hollandse Kust West, dat in 2026 in gebruik komt. Het stopcontact, het zevende dat Tennet heeft laten maken, is zo’n 4000 ton zwaar, 25 meter hoog, 45 meter lang en 20 meter breed. Het wordt over een paar maanden naar de Noordzee vervoerd –hemelsbreed een kilometer of vijftig buiten de kust van IJmuiden– en dan op een onderstel geplaatst dat al in zee staat. Bij goed weer neemt die plaatsing zo’n zes uur in beslag: het benodigde laswerk duurt dan nog een paar dagen.

Het stopcontact is onbemand en zal worden bestuurd vanuit het hoofdkantoor van Tennet in Arnhem. Eenvoudig onderhoud geschiedt door een robot. Het platform zal eens per jaar worden geïnspecteerd: dat duurt maximaal vijf dagen. Inclusief de kabels richting land kost het stopcontact volgens een grove schatting zo’n 500 miljoen euro.

De stopcontacten voor IJmuiden Ver, Nederwiek en Doordewind zullen veel groter zijn – de omvang van een voetbalstadion, meldt een woordvoerder van Tennet. Die worden in Maleisië, Singapore, Indonesië en Spanje gebouwd. Het Nederlandse HSM en Equans, die eerder stopcontacten voor Tennet maakten, hebben de ruimte niet voor bouwwerken van die omvang.