„Kijk, hier moet hij komen.” Rolf ten Hulsen (74) kijkt door zijn raam naar het ruime grasveld voor zijn huis. Er staat nu alleen een schuurtje op het 1000 vierkante meter tellende terrein, en uiteraard zijn eigen woonhuis. Maar waar nu een grasveld is, komt, als alles goed gaat, straks een tijdelijke woning te staan.

Ten Hulsen is al jaren bezig om op zijn eigen erf die tweede woonplek te creëren. Hij woont in Groenveld, een gehucht dat zijn naam helemaal waarmaakt, gelegen in een prachtig open gebied vlak bij Schagen in Noord-Holland. Mantelzorg hebben hij en zijn vrouw Joke (76) nog niet nodig, maar zo’n premantelzorgwoning, ook wel generatiewoning of familiewoning genoemd, vinden ze een aantrekkelijk idee. Dan kunnen hun zoon en zijn gezin hun huis kopen, en blijven zij leven in nabijheid van familie. Mochten ze op termijn zorg nodig hebben, dan is dat eenvoudiger te regelen.

„Dat is voor iedereen winst”, legt Ten Hulsen uit. „Mijn zoon en schoondochter hebben een jong kind en wonen nu in een veel te kleine woning in Schagen zelf. Ze willen hier graag wonen en hun koophuis komt dan weer vrij voor een starter in Schagen. En voor ons is ons huis veel te groot.”

Atelier

Dat is niet te veel gezegd. De hoofdwoning, opgetrokken op de fundering van een voormalige stolpboerderij en met mooie hoge bomen richting de weg, telt liefst 200 vierkante meter vloeroppervlakte. „Die ruimte is niet nodig. Joke heeft hier nu een atelier, maar dat kunnen we ook intekenen in onze generatiewoning.”

Als concept worden dit soort tijdelijke woningen alom omarmd. Zo herhaalde minister Mona Keijzer van Volkshuisvesting deze week dat ze iedereen in Nederland de ruimte wil geven zo’n woning vergunningsvrij te plaatsen, mits de tuin groot genoeg is en er geen overlast is voor buren. Niet alleen voor ouderen die zorg nodig hebben, maar ook voor jongeren die er op de woningmarkt niet tussen komen. Dan kunnen ze uitvliegen tot in de tuin, als het ware.

De gemeente Schagen probeert dat al mogelijk te maken. „We hebben een pakket maatregelen nodig om de woningmarkt weer op gang te brengen”, zegt verantwoordelijk wethouder Simco Kruijer. „Grote bouwlocaties dragen het meeste bij, maar alle andere opties helpen ook. Alleen plaatsing van generatiewoningen lost het probleem niet op, maar het kan voor ouderenhuisvesting wel meehelpen. De maatschappij moet, gezien de vergrijzing, hoe dan ook meer mogelijkheden creëren om voor onze ouderen te zorgen, ik hoop dat we dat in Nederland wat meer gaan voelen.”

Zorgverklaring

In 2023 was er ophef in Schagen toen een familie een al geplaatste mantelzorgwoning moest weghalen, omdat de vereiste zorgverklaring ontbrak. Daarop besloten de gemeenteraad en het college het beleid te veranderen. Ze schrapten de zorgverklaring als vereiste, net als het leeftijdscriterium – ook jongeren mogen nu in een familiewoning leven. Het nieuwe beleid ging in oktober in, er lopen zes aanvragen in verschillende stadia van uitvoering. „Ik was laatst in Warmenhuizen (eveneens gemeente Schagen, red.) en daar waren drie mensen uit dezelfde straat die er serieus over nadenken”, vertelt Kruijer.

Tussen nadenken en daadwerkelijk bouwen gaapt nog wel een gat. Een financieel gat –zo’n woning kost 70.000 euro of (fors) meer– en ook een mentaal gat. Wil je als jongvolwassene onder de ogen van je ouders in de tuin leven, wil je later de zorg voor je ouders op je nemen? En andersom: als je je hele leven zelfstandig hebt gewoond, wil je dan als oudere de ruimte inleveren en leunen op je kinderen? „In veel Europese landen is dat laatste heel normaal”, zegt Kruijer, „maar in Nederland zijn we toch wat individualistischer.”

En dan zijn er de regels, want er is weliswaar geen bouwvergunning nodig, maar wel een woonvergunning. Daarvoor moet, om maar wat te noemen, de tuin groot genoeg zijn (groter dan 100 vierkante meter), mag de woning geen etage hebben, moet er geen extra oprit of parkeerplaats nodig zijn, moeten hulpdiensten erbij kunnen komen en moet er geen overlast zijn voor de buren of naastgelegen bedrijven. Vergunningsvrij is een relatief begrip.

Oordeel

Ten Hulsen denkt aan alle criteria te voldoen nu een zorgverklaring niet meer nodig is – dat ze nog geen zorg nodig hebben was de reden dat een eerdere poging niet lukte. Hij wacht op het oordeel van de gemeente. De buren vinden het prima, het waterschap ziet geen probleem– er ligt een typisch Noord-Hollandse vaart naast het perceel. Uit een rekentabel van de gemeente blijkt dat ze, gezien de omvang van hun tuin, tot boven de 100 vierkante meter bebouwing mogen neerzetten, waarvan 100 vierkante meter als woning. Dat is genoeg om naast een woonkamer, slaapkamer en keuken ook een atelier te kunnen inplannen én een overdekte veranda.

Mantelzorg NL, de belangenvereniging voor mantelzorgers, wil dat soepele plaatsingsvoorwaarden de standaard worden in Nederland. De minister zegt dat wel te willen, maar moet die wens nog omzetten in een harde regel die gemeenten verbiedt beperkende voorwaarden te stellen. Voor bouwers als Vilaro en DomusCura maken de huidige verschillen tussen gemeenten het werken soms lastig. Honderden tijdelijke woningen hebben ze al geplaatst door heel Nederland, maar soms zorgen de specifieke eisen voor een taai traject.

Uit onderzoek van Mantelzorg NL en Achmea bleek vorig najaar dat er in potentie in Nederland wel 100.000 van dit soort woningen te plaatsen zouden zijn, wat een aardige deuk zou slaan in het huizentekort. Maar in de praktijk zullen mensen die er een willen toch wat hordes moeten nemen. Ook het liberale Schagen is zorgvuldig. „Je wilt als gemeente niet dat je een woning toestaat die vervolgens jarenlang overlast veroorzaakt”, zegt Kruijer. „Het is geen schuurtje.”