De Christelijke Gereformeerde Kerken zijn diep verdeeld over de vrouw in het ambt. Tegen de synode-uitspraak dat volgens de Bijbel alleen mannen predikant, ouderling of diaken mogen zijn, kwamen uit de kerken tientallen revisieverzoeken. Die liggen deze woensdag op de synodetafel. Mogelijk wordt er ook gesproken over de toekomst van het kerkverband en de plannen om gemeenten die vrouwelijke ambtsdragers hebben benoemd, tijdelijk onder te brengen in zogenoemde interim-classes.

De vergadering is weer openbaar. Een besluit wordt niet medegedeeld. Dan wordt de eerste dag van de tweede zittingsweek van de synode afgesloten met gebed en met het zingen van lied 227 uit de bundel Weerklank.

De vergadering gaat woensdag om 9.15 uur weer verder. Op de agenda staan dan tientallen revisieverzoeken rond de besluiten over vrouw en ambt. De synode gaat mogelijk ook verder met de bespreking van de plannen voor de toekomst van het kerkverband. Kortom, een spannende dag.

Dan zingen de synodeleden de buitenlandse gasten, die voorin de kerkzaal staan, Psalm 121:3 en 4 toe: „De HEER zal u steeds gadeslaan.” Dat klinkt zo:

Daarna gaat de vergadering in comité.

De vierde en laatste spreker uit het buitenland is ds. Heinrich Zwemstra, predikant binnen de Gereformeerde Kerken in Zuid-Afrika (GKSA). Dit kerkverband telt 377 gemeenten, 53.000 belijdende leden en 15.000 doopleden, verspreid over Zuid-Afrika en Namibië. Die worden gediend door 230 predikanten.

„Net als bij u worstelt ons kerkverband ook met de kwestie van vrouw in het ambt”, zegt ds. Zwemstra. „Onze synodes hebben besloten dat het Schriftuurlijk is dat vrouwen als diakenen bevestigd kunnen worden, maar niet als ouderlingen en predikanten. Toch zijn er gemeenten die het nodig hebben geacht om vrouwen als ouderlingen te bevestigen, en de vraag is hoe ons kerkverband met zulke gemeenten moet handelen.”

De GKSA stelden in 2023 een studiedeputaatschap in om de volgende synode te adviseren. Deputaten zijn bezig het rapport te bestuderen dat jullie deputaten hierover hebben opgesteld. Bid alstublieft dat de Heere ons wijsheid zal geven, want dit vraagstuk bedreigt ook de eenheid tussen onze kerken.”

Dr. Falco Drijfhout vertelt over de Evangelical Presbyterian Church in England and Wales (EPCEW), een kerkverband dat uit zeventien gemeenten bestaat, waaronder vier evangelisatieposten. „Wat betreft Oxford, we zijn de Heere heel dankbaar dat Hij onlangs mogelijkheden geopend heeft om daar een evangelisatiepost te starten. Het was al een zegen dat daar ongeveer 40 mensen de morgendienst bezochten, maar nu zijn dat er ongeveer 80 à 100.” Er is een kerkgebouw in het stadscentrum gekocht om erediensten te houden.

De EPCEW is dankbaar voor het besluit van de CGK dat het ambt alleen voor „bekwame mannen in Christus’ kerk” openstaat. In de kernzaken moet er eenheid zijn, zegt dr. Drijfhout. „Daarom is de vraag: Wat is de kern? Wij zouden willen beweren dat alles wat afwijkt van wat Gods Woord als essentieel ziet, niet moet worden verdragen. Onze belijdenis spreekt ook over de kerk als apostolisch, staande op het onderwijs van de apostelen. Laten wij daarom dus niet afwijken van het onderwijs van Paulus. Op dit punt is het nuttig om op te merken dat uw synode van 1998/2001 verklaarde dat er geen ruimte is voor vrouwelijke ambtsdragers.”

Ds. Heon Soo Kim van de Independent Reformed Church in Korea –vier gemeenten in Zuid-Korea– prijst de christelijke gereformeerden. „Wanneer u als kerkverband problemen tegenkwam in verschillende zaken in het verleden, kwam u die moeilijkheden te boven en ging u verenigd samen verder, omdat u allen een berouwvol hart had onder de leiding van de Heilige Geest. Uw houding is een uitstekend voorbeeld voor uw broeders in Zuid-Korea, die nog steeds erg verdeeld zijn. Wij bidden dat de Heere, Die ons in Zijn ene kerk heeft bijeengebracht, ons dezelfde geest van berouw en genade wil schenken.”

De Zuid-Koreaanse predikant denkt dat een nieuw besluit van de CGK rond vrouwelijke ambtsdragers „directe impact” heeft op kerken in Korea en op de International Conference of Reformed Churches (ICRC), waarvan zij lid zijn. „Deze impact zal aanzienlijker zijn dan u misschien denkt. Zoals u weet, hadden de ICRC- lidkerken in 2017 en 2022 pijnlijke beslissingen te nemen over het lidmaatschap van de Gereformeerde Kerken vrijgemaakt, die medeoprichters waren van de ICRC en daarin decennialang een sleutelrol speelden. Als er veranderingen in de CGK zullen plaatsvinden, zal dat ook de ICRC behoorlijk raken. Het zou goed voor u zijn om andere kerken in gedachten te hebben, wanneer u belangrijke zaken bespreekt, zoals vrouw en ambt.”

Het avondprogramma begint. Na de opening (Psalm 8) spreken vier buitenlandse gasten de synode toe. De eerste is ds. David McKay van de Reformed Presbyterian Church of Ireland (RPCI), een kerkverband dat 41 gemeenten telt. „Noord-Ierland kent een sterke evangelicale traditie”, zegt hij, „maar deze is snel aan het afbrokkelen voor de krachten van materialisme en secularisme die over Europa zijn heengegaan. We zijn dankbaar voor de vrede die we nu genieten na vele jaren van terroristisch geweld, maar we realiseren dat zo’n tijd ook kan leiden tot geestelijke zelfgenoegzaamheid. We zien dit echter ook als een tijd met grote mogelijkheden voor evangelisatie.”

McKay is God dankbaar voor „onze gemeenschap met gereformeerde broeders” in Nederland. „U hebt een belangrijke theologische erfenis waar wij allen onze winst mee kunnen doen.”

De kerken in Ierland en Nederland hebben veelal dezelfde uitdagingen, ziet hij. „Wat betreft zaken als gezinsleven en medische ethiek worden de Bijbelse principes vaak genegeerd of zelfs openlijk tegengestaan. Enkele van de grootste uitdagingen die we als kerken tegemoet gaan bevinden zich op het gebied van seksuele ethiek, en deze zullen in de komende jaren alleen maar urgenter worden. In zaken als homoseksualiteit en transgender levensstijlen staan onze kerken voor veel moeilijke uitdagingen en het is noodzakelijk voor hen die dezelfde commitment hebben voor ons Bijbels, gereformeerd geloof om elkaar te steunen.”

McKay roept de CGK op om ook in „hermeneutische kwesties” –vrouw en ambt– „op hun hoede te zijn” en niet toe te geven aan de „krachten van de cultuur”, maar te luisteren naar het Woord van God. Hij verwijst daarbij naar ontwikkelingen in de voormalige Gereformeerde Kerken vrijgemaakt.

Over wat er achter gesloten deuren is besproken, worden geen mededelingen gedaan. Dan sluit T. van Staveren het middaggedeelte af met het lezen van Efeze 2:1-11. Er wordt gebeden. De pauze duurt tot 18.30 uur. Vanavond spreken vier buitenlandse gasten de synode toe.

De synode buigt zich over een aantal instructies en amendementen. Het gaat bijvoorbeeld over de spreiding van de kosten voor het mentoraat. Dan gaat de synode in comité.

Nog een deputaatschap gaat zich opheffen: dat voor kerk en media. Alle werkzaamheden worden overgedragen aan het landelijk kerkelijk bureau. Ook dit deputaatschap kent een lange geschiedenis: de synode van 1937 benoemde zijn voorloper: het deputaatschap tot contact met de NCRV. Later kwamen daar radiodiensten, tv-diensten en de sociale media bij.

„Zo heffen we weer een deputaatschap op”, zegt preses. ds. P.D.J. Buijs. „Je zou bijna denken het is uitverkoop is. Maar dat is natuurlijk niet zo.”
De synode gaat verder met de bespreking van een rapport over het landelijk kerkelijk bureau.

Deputaten contact met de overheid zijn naar Nunspeet gekomen met het verzoek om zich te laten opheffen. Veel van hun werk is in de loop van de tijd door anderen overgenomen, zoals door het kerkelijk bureau.

Ds. H. Peet vraagt zich af of opheffing wel zo verstandig is. Hij verwijst naar de coronaperiode en de wet op het informeel onderwijs. Staatssecretaris Paul van Onderwijs is bezig met een wetsvoorstel om de Onderwijsinspectie toezicht te laten houden op alle vormen van informeel onderwijs, zoals kerkelijk jeugdwerk. „Wie gaat de leiding nemen als we protest willen aantekenen?” Ook ds. W.J. van Gent vindt niet dat de CGK hun „landelijk aanspreekpunt” moeten opheffen.

Ds. W.E. Klaver zegt dat het deputaatschap geen direct contact heeft met de overheid, maar dat dit via het Interkerkelijk Contact in Overheidszaken (CIO) loopt.
De synode gaat mee in het verzoek van deputaten. Het contact met het CIO loopt voortaan via het landelijk kerkelijk bureau. Met het besluit komt er een einde aan het deputaatschap, dat het precies een eeuw heeft volgehouden.

Opeens doet D. Schaafsma een „ordevoorstel” om de gevoelige bespreking over de toekomst van het kerkverband aan te passen. Het is nu de bedoeling dat die in het openbaar plaatsvindt en via de livestream wordt uitgezonden. Schaafsma stelt voor de bespreking niet uit te zenden, omdat afgevaardigden volgens hem „in vrijheid” moeten kunnen spreken, „zonder meel in de mond”. „We leven in 2025 en sociale media zullen ontploffen.”

Het moderamen (bestuur) gaat daarin niet mee en wil de bespreking wel blijven uitzenden „Veel mensen leven biddend met ons mee”, zegt preses ds. P.D.J. Buijs. Het voorstel van Schaafsma krijgt onvoldoende steun.

De synode bespreekt het rapport van deputaten buitenlandse kerken. Aan de orde komt onder meer het contact met de Biserica Evanglica Romana (BER). In de afgelopen periode is er volgens deputaten geen bezoek geweest aan dit kerkverband in Roemenië, „wat hoofdzakelijk te wijten is aan de onmogelijkheid tot communicatie en de grote onenigheid die zich binnen het kerkverband afspeelt”.

Deputaten stellen in hun rapport voor in de contacten met buitenlandse kerken voortaan te werken met drie „trappen van correspondentie”. De eerste (”contact”) is de minst intensieve, de tweede (”beperkte correspondentie”) gaat een stap verder, de derde (”volledige correspondentie”) nog weer een stap verder.

De CGK gaan alle buitenlandse relaties evalueren. Ook de contacten met de BER: die worden op aangeven van ds. J.G. Schenau niet beëindigd, zoals was voorgesteld. De Reformed Presbyterian Church of Central and Eastern Europe krijgt een beperkte correspondentie aangeboden.

Het is pauze tot 15.30 uur.

Ook ds. John Roger van de Evangelical Presbyterian Church of Ireland (EPCI) roept de CGK op „trouw te blijven aan de Schrift” rond de kwestie ”vrouw in ambt”. Ds. F.W. van der Rhee spreekt namens de CGK een dankwoord uit.

Ds. Graeme Craig van de Free Church of Scotland (continuing) (FCC) denkt dat de CGK „geen idee” hebben hoe „geprivilegieerd” ze zijn: er zit op ”Sabbath Day” een groot aantal mensen in de kerk, valt hem op. Tegelijk waarschuwt hij ervoor om de „hermeneutiek” (de uitleg en toepassing van de Schrift) niet door de omringende cultuur te laten bepalen, bijvoorbeeld rond vrouwelijke ambtsdragers. „Wanneer eenmaal de deur is geopend om de Schrift aan te passen aan deze tijd zodat die ‘relevant’ wordt, dan zullen ook andere zaken overboord geworpen worden, totdat er nog maar weinig over is. Het is uw taak om ernstig te strijden voor het geloof dat eenmaal de heiligen is overgeleverd.”
Ds. D. van der Wal antwoordt namens de CGK.

Namens de CGK antwoordt ds. J.W. Wüllschleger ds. VanderMeyden. Hij zegt dat het niet zijn rol is om op de inhoud van het betoog van ds. VanderMeyden in te gaan. Ook zegt hij dat hij de betrokkenheid van de Amerikaanse predikant zeer waardeert, en ook de voorzichtige en liefdevolle toon van diens betoog. „Wij nemen dit zeer serieus”.

De eerste spreker namens buitenlandse kerken is vanmiddag Ds. Pieter VanderMeyden. Hij spreekt de synode toe namens de Free Reformed Churches of North America (FRCNA). Hij zegt dat de FRCNA een „volle dochter” van de CGK zijn, maar wel een „kleine dochter”: het kerkgenootschap telt 23 gemeenten met een totaal ledenaantal van ruim 5400 leden.

De FRCNA ziet met „toegenomen bezorgdheid” dat een toenemend aantal christelijke gereformeerde kerken vrouwelijke ambtsdragers benoemt. Hij noemt het optreden van deze gemeenten, dat volgens hem te maken heeft met een veranderde visie op het gezag en verstaan van de Schriften, „respectloos”. Het gedrag van gemeenten die vrouwen in het ambt bevestigen „is censurabel”. Ds. VanderMeyden roept de CGK op tot gehoorzaamheid aan de Heere. „De grote uitdaging is de confessionele eenheid te bewaren. Dat kan alleen als alle gemeenten zich onderwerpen aan door de synode genomen besluiten.”

De FRCNA waarschuwt dat, afhankelijk van verdere besluiten, de officiële relatie met de CGK zal worden teruggeschroefd naar een „beperkte correspondentie”. Dat betekent onder andere dat predikanten niet meer over en weer beroepbaar zijn. Ds. VanderMeyden onderstreept dat zijn kerkgenootschap voortdurend bidt voor de CGK. „Wij bidden om een wonder. En ook dat u genade krijgt om de tijdgeest te weerstaan.”

Ook ds. John Roger van de Evangelical Presbyterian Church of Ireland (EPCI) roept de CGK op „trouw te blijven aan de Schrift” rond de kwestie ”vrouw in ambt”. Ds. F.W. van der Rhee spreekt namens de CGK een dankwoord uit.

Na de lunchpauze, die om 13.30 uur is afgelopen, leest ds. P.A. Kok Jesaja 8:1-8. Hij spreekt daar ook enkele woorden over en gaat de vergadering voor in gebed. Daarmee is de middagvergadering, die in het teken staat van ontmoeting met buitenlandse kerken, geopend. Dan buigt de synode zich over een rapport van deputaten buitenlandse kerken. Zeven gasten spreken deze dinsdag de synode toe: vanmiddag drie en vanavond vier.

Nadat het ordevoorstel verworpen is, mag ouderling A. Pors de ochtend besluiten en een zegen vragen over de maaltijd. Hij leest Psalm 86 en gaat voor in gebed. De synodevergadering zal, zo is de bedoeling, om 13.30 uur hervat worden.

Tijdens de gedachtewisseling over het ordevoorstel bracht prof. dr. H.J. Selderhuis, hoogleraar kerkgeschiedenis en kerkrecht aan de Theologische Universiteit Apeldoorn (TUA), een pre-advies uit waar geen woord Frans bij was. Hij zei onder meer dat “dat er geen enkele onduidelijkheid is of hoeft te zijn over wat een revisieverzoek eigenlijk is”. “We hebben daar in onze kerk ook nooit een discussie over gehad. Het is merkwaardig dat dit dan juist bij dit punt, rond vrouw en ambt, onduidelijkheid zou geven.”

Selderhuis verwees naar de kerkorde van de Protestantse Kerk in Nederland (PKN), de Nederlandse Gereformeerde Kerken (NGK) en de Hersteld Hervormde Kerk (HHK). “Ook daar gaat het bij revisie gewoon om de vereiste van nieuwe feiten.”

Als de synode zou kiezen voor een andere agenda en voor een ander revisierecht, dan “kiest u voor een ander kerkrecht, voor een andere kerkorde en voor een ander kerkmodel. Zo’n keuze moet je niet halverwege een synode maken”, aldus de hoogleraar. “Dus mijn dringende advies, in het belang van álle gemeenten en de voortgang van het kerkelijk leven, is om het voorstel van het moderamen te volgen.”

De uitkomst van de discussie werd eerder in dit liveblog al gemeld: het ordevoorstel van ds. Carlier c.s. werd met 35 stemmen tegen en 15 stemmen voor verworpen. Waarmee de synode zich inderdaad achter het moderamen schaarde.

Na een uitvoerige gedachtewisseling, waarbij diverse sprekers het woord voeren en vragen stellen aan het moderamen en aan ds. Carlier, zowel over rapport 2 van moderamen als over het ordevoorstel, brengt ds. Buijs het ordevoorstel van ds. Carlier c.s. in stemming. Het voorstel wordt verworpen met 35 stemmen tegen, 15 stemmen voor en geen onthoudingen.

In reactie hierop antwoordt ds. A.D. Fokkema, tweede scriba, dat het moderamen dit ordevoorstel “ten sterkste ontraadt”. Volgens hem bestaat er, in tegenstelling dat wat ds. Carlier opmerkte, “geen verwarring over de interpretatie van artikel 31 Kerkorde”.

Ds. Fokkema: “Die verwarring kun je wel creëren, maar die ís er niet”. Eerst over het rapport van de commissie hermeneutiek spreken, ligt niet voor de hand, zegt hij. “Die commissie is er niet uitgekomen. Ze heeft ook geen voorstellen gedaan.” Volgens ds. Fokkema biedt het ordevoorstel van ds. Carlier c.s. “geen perspectief, maar zorgt het voor vertraging en verwarring”. Bovendien hebben de indieners van de revisieverzoeken inzake vrouw en ambt “recht op antwoord”, aldus ds. Fokkema namens het moderamen.

Als de preses voorstelt om rapport 2 van het moderamen aan de orde te stellen, doet afgevaardigde ds. H. Carlier een ordevoorstel. Hij stelt de vergadering voor om deze week wel uitvoerig de revisieverzoeken inzake vrouw en ambt te bespreken, maar daarover nog geen besluiten te nemen. Hij en de andere indieners van dit ordevoorstel (ds. R. Bikker, ds. R.G. den Hertog, ds. M. Groen, ouderling W. Hijmissen, ds. P.A. Kok, ds. J. Nutma, ds. E.B. Renkema, en ouderling A. Verburg) willen dat er na de bespreking van de revisieverzoeken slechts “een peiling” wordt gehouden over hoe de vergadering over deze verzoeken denkt.

Definitieve besluitvorming over de revisieverzoeken kan volgens ds. Carlier pas later dit jaar plaatsvinden, te weten als de synode daarbij in een latere fase óók heeft betrokken de resultaten van de studiecommissie hermeneutiek, het rapport van deputaten kerkorde en kerkrecht en de instructie inzake eenparigheid van stemmen. “Al die rapporten hangen met elkaar samen”, zegt ds. Carlier.

Na de meditatie gaat de vergadering uiteen om in groepjes na te denken en te spreken over het gehoorde. De vergadering zal, zegt ds. Buijs, om 11.15 uur hervat worden.

Ds. Van der Wekken steekt bij zijn meditatie in met een woord van de hervormer Maarten Luther: Een groot geloof betekent dat wij veel van Jezus verwachten. Ds. Van der Wekken: “De hoofdman te Kapernaüm verwachtte veel van Jezus. Waarschijnlijk kreeg hij weleens toegevoegd: “Jij hoort niet bij het volk van God”. Dat wist hij ook en dat maakte hem bescheiden over zichzelf. Maar hij had op een of andere manier de God van Israël leren kennen. En hij kende ook Jezus. Hij sprak Hem eerbiedig aan als Kurios, Heer.”

Jezus noemt het geloof van de heidense hoofdman groot, zegt de predikant. “Dat doet Hij in de Evangeliën slechts twee keer. Beide keren, ook bij de Kananese vrouw, betreft het buitenstaanders. Iets later in dit Bijbelhoofdstuk gaat het over de discipelen in de storm op zee. Jezus noemt hun geloof juist klein.”

Wat is dat beschamend, zegt ds. Van der Wekken. “Zij hadden zoveel van Jezus gezien, maar zij verwachtten weinig van Hem.”
Hoe is dat bij ons, synodeleden?, vroeg de predikant. “Verwachten wij het op deze synode vooral van rapporten? Of van aantallen? Zitten we – zoals ik ook zelf geneigd ben te doen – steeds te tellen? Zo van: 25, 26, 27; nu hebben we een meerderheid? Of verwachten we op deze synode veel van Jezus?”

Wat zou het te wensen zijn, zegt de predikant, “als de vanzelfsprekendheid waarmee wij onze eigen ideeën vaak poneren, vermengd zou zijn met iets van de bescheidenheid van deze heidense hoofdman.”

“Broeders, gaat u langzamerhand uw plek innemen?”, zegt synodepreses ds. P.D.J. Buijs enkele minuten voor 10.00 uur. De kerkzaal van de Nunspeetse Oenenburgkerk stroomt inmiddels vol met 52 afgevaardigden.

Precies op tijd opent ds. Buijs de vergadering door alle aanwezigen hartelijk welkom te heten en op verzoek van ds. A.C. van der Wekken, die straks de meditatie zal verzorgen, de synodeleden te verzoeken om te zingen het gezang “Nooit kan ’t geloof te veel verwachten”. Daarna leest hij Mattheus 8:5-13 en 23-17: de genezing van de knecht van de hoofdman te Kapernaüm, en de geschiedenis dat Jezus de storm op zee stilt. In het gebed vraagt hij of de Heere de vergadering wil behoeden voor de werken van de duivel, “de grote uiteenwerper”.

Natuurlijk zijn alle ogen gericht op de synodebespreking over de toekomst van de Christelijke Gereformeerde Kerken (CGK). Maar de landelijke vergadering van het kerkverband, van dinsdag tot en met vrijdag bijeen in de Oenenburgkerk in Nunspeet, bespreekt meer onderwerpen. Deze dinsdag springen er enkele uit:

De synodeleden spreken over de vraag van een gemeente of kinderen aan het Heilig Avondmaal mogen deelnemen. En: moeten eerder genomen besluiten om niet deel te nemen aan de Raad van Kerken en de Nationale Synode worden teruggedraaid? De meeste tijd wordt besteed aan de relatie van de CGK met kerken in het buitenland. Een aantal gasten zal de vergadering toespreken.

Het volledige programma van de synode is hier te vinden.