De Via Appia is een van de beroemdste wegen die de Romeinen aanlegden, bekostigd uit belastingopbrengsten. Deze weg –rechttoe, rechtaan– vormde de verbinding tussen de hoofdstad Rome en het zuiden van Italië. De eenvoud van de Via Appia staat in schril contrast met de Gravelly Hill Interchange (ook wel ”Spaghetti Junction” genoemd), een van de gevaarlijkste knooppunten in Engeland. Het laat zich raden met welk van de twee wegen hoogleraar Marcel Snippe het Nederlandse belastingstelsel vergelijkt.

Snippe aanvaardde vrijdagmiddag in het openbaar zijn benoeming als hoogleraar formeel belastingrecht aan de Nyenrode Business Universiteit tijdens een officiële inauguratie. Het hoogleraarschap ervaart hij als een nieuwe mogelijkheid om zijn talenten en kennis in te zetten tot eer van God en tot nut van de samenleving, vertelt de diaken van de gereformeerde gemeente in Kampen. Dat beloofde hij de Heere bij het afronden van zijn studie accountancy.

„In de week waarin ik mij voorbereidde op het laatste examen, bad ik: „Sleep mij hierdoorheen, dan zal ik mijn talenten in Uw dienst besteden.” Toen ik vanuit m’n studeerkamer naar beneden liep, lag daar de kerkbode. Ik stond op tweetal voor het ambt van diaken. De week daarop legde ik ’s middags mijn laatste examen af. ’s Avonds werd ik gekozen als diaken. Ik mocht mijn studie afronden en direct mijn talenten en kennis inzetten voor de dienst van de Heere.”

Hoe komt het dat het Nederlandse belastingstelsel zo complex geworden is?

„Politici willen graag bepaald gedrag stimuleren of groepen in de bevolking tegemoet komen. Dat doen ze nogal eens door uitzonderingen te maken in de belastingregelgeving. Door de tijd heen stapelt de ene uitzondering zich op de andere. Het geheel aan belastingwetgeving is daardoor veel te complex geworden.

Een van de gevolgen is dat mensen die een belastingadviseur inschakelen, minder belasting betalen dan mensen die dat niet kunnen. Dat zorgt voor ongelijkheid.”

Heeft dat ook consequenties voor de naleving van fiscale verplichtingen?

„Gemak, eenvoud en snelheid zijn drie kernelementen voor juiste belastingnaleving. Als het moeilijk wordt, denken mensen sneller: het zal wel goed zijn. Die houding pakt echter zowel voor- als nadelig uit voor de eigen portemonnee.”

U stelt dat het gebruik van nieuwe technologie, zoals Blockchain, de enige route is naar een eenvoudiger belastingstelsel. Hoe werkt dat?

„Ik denk dat we bij de belastingheffing moeten aansluiten bij ”life events”, gebeurtenissen in het alledaagse leven. Neem de aankoop van een woning. Bepaalde financieringskosten zijn aftrekbaar bij de belastingaangifte. Op dit moment is het zo dat deze kosten, bij aankoop van een woning op 1 januari, pas anderhalf jaar later uitgekeerd worden door de fiscus.

Dat kan al veel eerder. Zodra iemand langs de notaris geweest is, liggen alle financiële gegevens vast die nodig zijn voor de belastingteruggave. Waarom zou de Belastingdienst dan wachten met uitkeren? Als alle partijen digitaal, via software als Blockchain, aan de fiscus bevestigen dat de gegevens juist zijn, kan de uitbetaling direct plaatsvinden. Dat maakt het belastingstelsel echt eenvoudiger.

Ik zeg er wel bij dat het nodig is om belastingregelgeving op deze werkwijze aan te passen. Direct uitbetalen is in mijn voorbeeld niet mogelijk, zolang mensen met een hoger inkomen de financieringskosten tegen het hoge belastingtarief mogen aftrekken en mensen met een laag inkomen tegen het lage belastingtarief. Dat zal voor iedereen gelijkgesteld moeten worden.”

Kan dit bijvoorbeeld ook bij de loonbelasting?

„Ja, denk aan het laten uitbetalen van overuren. Op dit moment is het voor een werknemer niet duidelijk wat dat netto oplevert, vanwege toeslagen, heffingskortingen et cetera. Waar we naartoe moeten is dat iemand in loondienst op ieder moment van het jaar precies kan inzien wat hij tot op dat moment verdiend heeft. En wat hij naar verwachting gaat verdienen in de rest van het jaar. Daarmee is ook duidelijk hoeveel belasting hij moet gaan betalen. Als een werknemer deze actuele informatie heeft, kan hij eenvoudig inschatten wat het hem oplevert als hij zijn overuren laat uitbetalen.”

Moet de Belastingdienst daarvoor de overstap gaan maken naar Blockchain? Wat wordt de grootste uitdaging?

„De gedachte is dat de Belastingdienst zelf geen nieuwe software hoeft te ontwikkelen. De dienst sluit aan op software in de markt waar bedrijven en burgers gebruik van maken. Vandaaruit gaat er een signaal naar de fiscus. Die software moet uiteraard gecertificeerd, betrouwbaar zijn. Dat vraagt een hele omslag ten opzichte van hoe het nu is. De uitdaging zit erin om het toegankelijk te maken voor alle betrokken partijen.

Verder is de combinatie van technologie en privacy een grote uitdaging. Op welke wijze wordt software op elkaar aangesloten en wordt tegelijkertijd privacy gewaarborgd? Naast de Belastingdienst zullen ook andere overheidsinstanties toegang hebben tot gedeelde informatie.”

Is belastingaangifte via Blockchain een kwestie van tijd?

„De Belastingdienst denkt voor de toekomst in die richting. We zien een veelbelovend wenkend perspectief in de ”Meerjarenstrategie” die onlangs aan de Tweede Kamer aangeboden is. Of het 2035 of 2050 wordt, weet ik niet. Maar het is mijn stellige verwachting dat de traditionele jaarlijkse belastingaangifte gaat veranderen, dankzij nieuwe technieken.”