Het is dé reden waarom de koning zich heeft laten verleiden om samen met minister van Buitenlandse Zaken Caspar Veldkamp het nieuwe pand in Brussel te openen. Onder toeziend oog van ambassadeur Brechje Schwachöfer, Permanent Vertegenwoordiger Pieter Jan Kleiweg de Zwaan en tientallen ambtenaren steekt hij een oude sleutel in een slotkastje op het podium. Twee virtuele gordijnen op een scherm schuiven open.

De nieuwe Permanente Vertegenwoordiging van Nederland bij de Europese Unie, zoals de EU-ambassade officieel heet, valt niet op tussen de kantoorpanden in de Trierstraat – het pand is witgekleurd, heeft veel ramen en er wappert een Nederlandse en Europese vlag boven de entree. Ambtenaren weten wel bij de opening te vertellen dat het –dankzij een warmtepomp, een dak vol zonnepanelen en een terrastuin vol grassen– om het meest duurzame gebouw in België gaat. Maar dat is dan ook het smeuïgste detail.

Diplomaten

De nietsvermoedende voorbijganger zou er zo voorbij lopen. Maar híér gebeurt het. Bewindslieden mogen schitteren met wat ze tijdens EU-toppen –waar premier Dick Schoof zijn EU-collega’s regelmatig treft– en ministerraden –waar vakministers uit de lidstaten EU-wetgeving maken– allemaal in Brussel voor Nederland binnenharken; het echte werk gebeurt aan de Trierstraat. Hier werken bijna 200 voor het grote publiek naamloze diplomaten. De afgevaardigden van de Haagse ministeries onderhandelen over Europese wet- en regelgeving en onderhouden contacten met vertegenwoordigers van de EU-instellingen en lidstaten.

De koning wordt in de nieuwe PV door de Permanent Vertegenwoordiger en de ambassadeur in België rondgeleid. Van een tapijtwerk uit de negentiende eeuw tot moderne kunst: alles in het pand –dat sinds november in gebruik is– moet aan een prettige werkomgeving bijdragen. Tussendoor spreekt de koning kort met ambtenaren. Het zijn besprekingen met een hoog detailniveau: over het indammen van de drugsimport in de Rotterdamse haven, of over EU-toetreding van de Westelijke Balkan. Af en toe maakt de koning een grapje.

Achterkamertje

De nieuwe PV ligt centraal in de Europese Wijk. Ambtenaren kunnen van achter hun bureau collega’s in de Hongaarse EU-ambassade –aan de overkant van de straat– in de ogen kijken. Ook de EU-ambassades van België, Griekenland, Kroatië en Duitsland liggen op een steenworp afstand. Circa 150 meter zuidwaarts staat het Europees Parlement. Nog geen 250 meter naar het oosten is de standplaats van het Europagebouw, de hoofdzetel van de Europese Raad –van regeringsleiders– en de Raad van de EU – van ministers.

Permanent Vertegenwoordiger Pieter Jan Kleiweg de Zwaan is de spin in het web van de Nederlandse EU-ambassade

Op de vijfde verdieping van het Europagebouw vergaderen vrijwel dagelijks –vaak ook ’s nachts– de EU-ambassadeurs, onder wie Permanent Vertegenwoordiger Kleiweg de Zwaan, kortweg PJ. Een ovale tafel in zaal S5 is de vaste vergaderplek van het zogenoemde Coreper, een afkorting van de Franse woorden Comité des représentants permanents, een spreekwoordelijk Brussels achterkamertje waarin alle EU-toppen en ministerraden uitentreuren worden voorgekookt en EU-wetgeving achteraf wordt bijgeschaafd.

Kleiweg de Zwaan, een man met circa dertig jaar diplomatieke ervaring in West-Afrika, Suriname en Parijs, is naast ambassadeur en hoofdonderhandelaar van Nederland ook de steun en toeverlaat van onzekere ministers bij de complexe vergaderingen in ministerraden en de man naast premier Schoof bij de EU-toppen.

Bewust opereert Kleiweg de Zwaan buiten de schijnwerpers van de media. Senior EU-diplomaat is de codenaam waaronder hij soms in de krant wordt opgevoerd. Een Permanent Vertegenwoordiger kan, net als iedere ambassadeur, zijn werk pas goed doen als collega’s erop vertrouwen dat hij niet lekt. Een vertrouwensband creëren, daar draait het om in de diplomatie.

De bijna 200 diplomaten op de PV helpen Kleiweg de Zwaan, ieder op zijn specifieke werkterrein, door te netwerken en te lobbyen met collega’s uit de lidstaten en afdelingen van de Commissie en het Europees Parlement. Doel is om voor Nederland in EU-verband coalities te verkennen en te smeden over voorstellen van de Commissie. In raadswerkgroepen wordt door ambtenaren het voorbereidend werk gedaan zodat voorstellen op ambassadeursniveau in het Coreper en op ministersniveau in de Raad sneller worden afgetikt.