Recordreeks zonder ijsdagen in De Bilt, schaatsen blijven in het vet
Nederland is van oudsher een schaatsland. Op winterlandschappen van schilders uit de 17e eeuw zie je al Hollanders de schaatsen onderbinden. Echte vrieskou blijft ondertussen uit. Gaan de schaatsen voorgoed in het vet?
Hoe zit het met het uitblijven van de kou?
Daarover meldde Weeronline deze week een opvallend record. De Bilt telt inmiddels al 759 dagen op rij met een maximumtemperatuur boven nul. De vorige recordreeks stond op 755 dagen tussen 3 januari 1974 en 27 januari 1976.
Twee kalenderjaren op rij zonder ijsdag in De Bilt kwam nog niet eerder voor
De huidige serie omvat twee complete kalenderjaren. Zaterdag 17 december 2022 bleef de temperatuur in De Bilt voor het laatst de hele dag onder het vriespunt. Twee kalenderjaren op rij zonder ijsdag is uniek, stelt Weeronline. Slechts elf jaren sinds 1901 hadden geen officiële ijsdagen. Naast 2023 en 2024 waren dat 2020, 2014, 1990, 1988, 1975, 1951, 1944, 1930 en 1910.
De huidige recordreeks zal komende week in ieder geval nog aanhouden, omdat er amper vorst wordt verwacht.
Past het record in een trend?
Ja. Er zijn steeds minder ijsdagen in Nederland. In De Bilt waren er tussen 1901 en 2000 gemiddeld bijna elf ijsdagen per jaar. De laatste 25 jaar zijn dat er minder dan de helft: ongeveer vijf per jaar.
Ook andere statistieken laten goed zien dat het warmer wordt in Nederland. Een bekende is het aantal kouderecords dat wordt gebroken (zie graphic ”Minder kouderecords”). Een kouderecord kan gaan over de koudste maximumtemperatuur, de koudste minimumtemperatuur of de koudste gemiddelde temperatuur per datum. Waar de laatste decennia kouderecords uitblijven, vallen warmterecords bij bosjes.
Wat is het verband met klimaatverandering?
De teruggang van ijsdagen en kouderecords zijn duidelijke voorbeelden van klimaatverandering. De definitie van klimaat is namelijk het gemiddelde weer op een plek gemeten over dertig jaar. Dat het tegenwoordig minder vriest ís dus klimaatverandering.
Nederland is tegenwoordig al ruim 2 graden warmer dan een eeuw geleden. Door de verbranding van fossiele brandstoffen waarbij broeikasgassen vrijkomen warmt de aarde op. De winters worden in Nederland dus ook warmer. Dat betekent behalve minder ijsdagen ook minder vaak strenge vorst en een dikke laag natuurijs.
En als je het over schaatsen hebt: de kans op een Elfstedentocht is door klimaatverandering ook flink geslonken. Honderd jaar geleden was die kans eens in de vijf jaar. Tegenwoordig eens in de twintig jaar.
Hoelang moeten we terug voor echt koude periodes?
De laatste landelijke koudegolf dateert uit 2012. Het was de enige van deze eeuw. Voor een koudegolf moet er vijf dagen vorst zijn, waarbij het op drie dagen minimaal 10 graden moet vriezen.
In 2012 werd er ook bijna een Elfstedentocht georganiseerd. Als je het rijden van de tocht der tochten als graadmeter neemt voor een koude winter, dan moet je terug naar 1997 voor de laatste editie.
Het jaar 1816 staat bekend als het jaar zonder zomer
De koudste winter van afgelopen eeuw was die van 1947. De drie wintermaanden telden maar liefst 46 ijsdagen in De Bilt.
In hoeverre kan er ooit nog een ijstijd volgen?
Als je naar de huidige opwarming van de aarde kijkt, wordt dat steeds minder waarschijnlijk. Al kunnen bijzondere gebeurtenissen de temperatuur op aarde voor een tijdje flink doen dalen. Denk aan vulkaanuitbarstingen. Bekend zijn de erupties van de Tambora (1815) en Krakatau (1883) bij Indonesië.
De beide vulkanen spuwden zo veel stof en zwavel in de atmosfeer dat de temperatuur op aarde meer dan een jaar lang flink daalde. Zo staat 1816 bekend als het jaar zonder zomer. Er waren wereldwijd massale misoogsten. Al in augustus zette de nachtvorst in West-Europa in. En in het jaar 1884 daalde de gemiddelde temperatuur op aarde met 1,2 graden.
Een andere oorzaak van een koudere periode in Nederland kan het afzwakken en uiteindelijk stoppen van de golfstroom zijn. Juist vorig jaar publiceerden wetenschappers daar alarmerende artikelen over. Hoewel de temperatuur in West-Europa zonder het warme zeewater uit de tropen flink kan dalen, zal dit voorval weinig invloed hebben op de wereldwijde temperatuur.
De schaatsen hoeven dus nog niet in het vet?
Zeker niet. Niets is zo veranderlijk als het weer. Koude luchtstromen uit het noordpoolgebied kunnen nog altijd vrieskou brengen. Per winter zullen er gemiddeld genomen zeker een paar ijsdagen blijven voorkomen.
Sowieso is er meer landinwaarts vaker natuurijs. Het ijsdagenrecord van De Bilt gold dan ook niet voor regionale weerstations, zoals in Twente, Gelderland en Limburg. In Winterswijk kon er dinsdag voor het eerst deze winter worden geschaatst op natuurijs.
En niet getreurd: schaatsen op een overkoepelde ijsbaan kan natuurlijk altijd nog. Al slurpt dat kunstmatig ijs maken energie, wat weer niet zo handig is met het oog op klimaatverandering.
