Nederland geeft een jaar lang leiding aan een NAVO-eskader om de Noordzee, de Oostzee en de Atlantische Oceaan te bewaken en te beschermen. Donderdag neemt commandeur Arjen Warnaar (60) in de marinehaven van Haakonsvern in Noorwegen het bevel op zich.

De Koninklijke Marine laat geen onduidelijkheid bestaan over de missie. Midscheeps op Zr.Ms. Tromp hangt een groot bord met blauw NAVO-logo. De letters ”NRF” daaronder verwijzen naar de NATO Readiness Force, de flitsmacht van het bondgenootschap.

„De Tromp kan verdachte schepen boarden, opbrengen of vernietigen” - Arjen Warnaar, commandeur Zr.Ms. Tromp

De Tromp is het vlaggenschip van het NAVO-vlootverband. Het tot de tanden bewapende, 144 meter lange luchtverdedigings- en commandofregat (lcf) moet het eskader beschermen tegen vijandelijke aanvallen van vliegtuigen en raketten. Het fregat beschikt verder over een NH90, een maritieme gevechtshelikopter.

Sabotage

Belangrijk aandachtsgebied voor de NAVO is de Oostzee, ruwweg gelegen tussen de Baltische staten, Polen, Finland en Zweden. „We komen donderdag in actie, vrijdag gaan we al naar de Oostzee”, geeft commandeur Warnaar telefonisch vanaf de Tromp aan.

Niet zonder reden. In november raakten op de Oostzee twee datakabels zwaar beschadigd nadat een Chinees schip, de Yi Peng 3, passeerde. Eind december werden een stroomkabel en vier datakabels beschadigd in het water tussen Finland en Estland nadat de olietanker Eagle S langsvoer.

Finland heeft de Eagle S, varend onder vlag van de Cookeilanden, aan de ketting gelegd. „De sabotage is bewezen”, stelt commandeur Warnaar. De uitdaging is om te bewijzen dat de Eagle S verantwoordelijk is. Aangenomen wordt dat de tanker behoort tot de zogeheten Russische schaduwvloot die illegale activiteiten uitvoert.

De Eagle S voer vorig jaar ook twee uur langzaam heen en weer over een telecommunicatiekabel op de Noordzee, pakweg 50 kilometer boven Terschelling, meldde NRC dinsdag. De transatlantische kabel verbindt de VS met het VK, Nederland en Duitsland.

De taak van Zr.Ms. Tromp is om sabotageacties van de Russen in bijvoorbeeld de Oostzee te verminderen en te verhinderen. De eerste opdracht voor de Tromp is „aanwezig zijn” in risicogebieden. „Allereerst moeten we goed detecteren en monitoren wat er allemaal precies gebeurt. Vanaf het water, vanuit de lucht en onder water. De sensoren van de Tromp zijn daarbij onze open oren en ogen.”

Een omvangrijke klus. „De Golf van Finland lijkt op de kaart niet zo groot, maar is een indrukwekkende plas water”, verzekert Warnaar. Door het ontbreken van veel scheepvaartverkeer is het een ideale locatie om ongezien sabotage te plegen.

Indrukwekkend

Het permanente vlootverband van de NAVO, de Standing NATO Maritime Group 1 (SNMG1), staat sinds 1968 paraat tegen snode plannen van tegenstanders. De NAVO beschikt over vier van deze maritieme groepen. „Wij zijn de first responders van de NAVO”, legt commandeur Warnaar uit. „Als er iets gebeurt op zee, komen wij in actie.”

„Ik word niet zenuwachtig van provocaties door de Russen” - Arjen Warnaar, commandeur Zr.Ms. Tromp

In de Koude Oorlog bestonden NAVO-eskaders soms zomaar uit tien fregatten. Erg indrukwekkend is de huidige NAVO-vloot nog niet. De Tromp opereert vooralsnog alleen. Duitsland stuurt binnenkort een olietanker, België een M-fregat. Later haken Denen en Noren aan.

Schrikt zo’n handjevol schepen de Russen af? „De taakgroep kent niet de sterkte die het idealiter zou moeten hebben”, geeft Warnaar toe. „Met zes, zeven, acht schepen kan ik een beperkter gebied afdekken dan met vijftien. Want hoe groter hoe beter en hoe meer hoe beter.” Alle NAVO-landen kampen echter met een tekort aan marineschepen. Bovendien vragen de Rode Zee, de Zuid-Chinese Zee en de Middellandse Zee ook de nodige maritieme inzet.

De commandeur wil zich echter niet blindstaren op de omvang van zijn vloot. „Ik beschik over alle systemen die ik nodig heb om mijn werk te doen.” Het SNMG-concept voorziet in mogelijkheden om op te schalen bij toenemende dreiging. Warnaar sluit niet uit dat het aantal schepen sneller toeneemt dan gepland. Verder werkt hij nauw samen met de marines van Estland, Letland, Litouwen, Finland en Zweden.

Vernietigen

Het NAVO-vlootverband is voorbereid op alle mogelijke acties. „Van het boarden en het opbrengen tot het vernietigen van schepen”, geeft de commandeur aan. „Ik houd alle mogelijkheden in m’n achterhoofd.” De Tromp beschikt over meer middelen om van zich af te slaan. Warnaar wil daar echter niet over uitweiden. Moskou leest mee.

De Russen provoceren regelmatig marineschepen van de NAVO. Russische gevechtsvliegtuigen voerden medio 2021 op de Zwarte Zee urenlange schijnaanvallen uit op Zr.Ms. Evertsen. Zr.Ms. Tromp kreeg in 2022 en 2024 ongewenst bezoek van de Russische jachtvliegtuigen.

Warnaar –sinds 1986 in het vak– houdt ook tijdens deze missie rekening met provocatie van de Russen. „Ik word daar niet zenuwachtig van. Wij zijn militair, wij zijn hiervoor opgeleid. De Tromp beschikt over een goed getrainde bemanning.”