Het gesprek over het zeehavenpastoraat speelt zich af in de Rotterdamse haven. Vanuit de voormalige kantine van de Rotterdamsche Droogdok Maatschappij kijk je zo uit over een deel van de Waalhaven. Forse kranen draaien zachtjes rond. Vrachtwagens met zeecontainers rijden af en aan. Over de Nieuwe Maas vaart een veelheid aan schepen voorbij. Het waait stevig en het zoute water spat tegen de kade.

Helene Perfors is al 23 jaar zeehavenpastor. „Ik ben in Den Helder geboren. De connectie met de zee en het zoute water zit in mijn bloed. Deze baan kwam langs op een moment dat ik het elders naar mijn zin had. Maar toch ben ik erin gestapt – en ik heb er nooit spijt van gehad.”

De zeevaart is een heel bijzondere wereld om in te werken, stelt Perfors. „Het is een combinatie van rauwe techniek, de uitgestrektheid van de zee en daarbij lijkt alles aan boord kaal, kil en hard. Er werken mensen die je niet ziet als je aan land bent – maar ze zijn er wel. In zo’n fascinerende wereld, die economisch en technisch veel voor ons betekent, werken duizenden mensen. En die mensen, daar gaat het me om. Ze komen overal vandaan en juist die diverse achtergronden vind ik een leuk aspect van mijn werk.”

„Aan boord van een schip werk je vaak in een team van meerdere nationaliteiten. Dat kan het soms ook eenzaam maken” - Erik Klok, voorzitter stichting Protestants KoopvaardijWerk Rijnmond

Erik Klok, voorzitter stichting Protestants KoopvaardijWerk Rijnmond (PKWR) (zie ”Pastorale zorg voor zeevarenden”), haakt hierop in. Jarenlang voer hij rond de wereld, in dienst bij Vroon in Breskens. Tegenwoordig werkt hij aan de wal als business consultant en heeft hij zijn eigen bedrijf in shipmanagement. „Aan boord van een schip werk je vaak in een team van meerdere nationaliteiten. Deze diversiteit kan het soms ook eenzaam maken. Als je daar als enige Nederlander werkt tussen bijvoorbeeld Aziaten en Oost-Europeanen, merk je de grote cultuurverschillen.”

Nieuws in beeld

beeld Dennis Wisse

Beeld Dennis Wisse

beeld Dennis Wisse

Familie

De maritieme wereld is een heel mondiaal gebeuren. Zeelieden werken en leven 24/7 aan boord van een schip en zijn vaak maandenlang van huis in de relatief beperkt aantal vierkante meters aan boord. Zeevarenden ervaren een bepaalde verbroedering. Het team aan boord, onder leiding van de kapitein, moet het wel zien te rooien met elkaar. Zo kan het gebeuren dat de zeevarenden elkaar vaker zien dan hun eigen familie. En juist dat laatste maakt het leven aan boord zwaar. Perfors: „Zeevarenden kiezen vaak heel bewust voor de gang naar zee. Het betaalt best goed. De keerzijde is de lange periode dat ze van huis zijn. Ja, je kunt je kinderen laten studeren of later zelf aan de wal een bedrijfje starten. Maar het leven thuis gaat ook gewoon door en daar ben je niet bij. Je kunt er wel doorheen zitten, maar dat deel je niet met je collega’s. Als de kapitein het hoort, kan hij zich afvragen of het wel veilig is om met je door te varen. De mentale ruimte aan boord is daarmee erg klein. Je moet je groot houden, want die baan heb je echt nodig.”

Klok weet uit ervaring hoe lastig de balans kan zijn. „Je moet het met z’n allen doen. Dat is een lastig evenwicht. Je leefruimte is je eigen accommodatie en wat gemeenschappelijke ruimtes. Een goede kapitein heeft oog voor zijn bemanningsleden. Maar niet iedere kapitein doet zijn werk goed. Dan heb je als team ook de verantwoordelijkheid om aan de denkbeeldige noodrem te trekken. Denk bijvoorbeeld aan de Costa Concordia, het Italiaanse cruiseschip dat in 2012 dicht bij de Italiaanse kust vastliep. Daarbij kwamen 32 mensen om het leven. ”

Uitvaart

Het belang van goed zeehavenpastoraat is duidelijk. Bijna 200 jaar wordt dat vanuit verschillende kerken wereldwijd georganiseerd. In de Rijnmond wordt de zeehavenpastor door de PKWR ondersteund. Ze is niet in dienst van de stichting, maar van de landelijke kerk, in dit geval de Protestantse Kerk in Nederland. Een zeehavenpastor –soms een diaconaal werker– begeleidt zeevarenden aan boord en in de haven, bezoekt mensen die een ongeluk hebben gehad en heeft ook contacten met schepen die aan de ketting liggen. Perfors: „Het kan zijn dat ik de uitvaart leid van iemand die ik nooit gezien of gesproken heb.” Klok: „Voor de zeevarenden maak het dan echt niet uit of ze je kennen. Wel is belangrijk dat je er bent en dat de pastor kan inspringen als er een hulpvraag of een behoefte is.”

„Een schip kan gaan aanvoelen als een gevangenis. En dat doet iets met je lijf en geest” - Helene Perfors, zeehavenpastor

Als een schip aanlegt in een van de havens in Rotterdam Rijnmond, dan is het soms mogelijk dat de opvarenden de wal op gaan. Ze kunnen dan naar een zeemanshuis of gewoon de stad in. Of ze bezoeken een kerkdienst, die speciaal voor hen georganiseerd wordt. Perfors: „Het is voor de operationele zaken in een haven gemakkelijker om zeevarenden aan boord te houden. Ik vind dat kwalijk, het is slecht voor de mensen. Een schip kan gaan aanvoelen als een gevangenis. En dat doet iets met je lijf en geest.” Klok: „Soms zat ik maanden aan boord. Als je aan de wal kunt, heb je een andere omgeving om je heen. Als we op Curaçao waren en ik van boord kon, bezocht ik een zondagse kerkdienst. Heerlijk was dat.”

Klok: „Schepen varen in een strak schema. In de haven liggen kost geld. Rederijen moeten een balans vinden tussen het grote geld en wat mensen aankunnen.” Perfors: „Daarom kom ik ook mensen tegen die moe zijn van het doorgaan, dat het risico ontstaat van doordraaien. Dat hoor ik als ik zeevarenden spreek. Ze laten me foto’s zien. Van baby’s, kinderen en huisdieren. Soms hoef ik alleen maar te vragen: „Hoe gaat het?” De rest gaat dan vanzelf. Die oprechte belangstelling, dat vind ik zo belangrijk. En of je nu Rus of Filipijn bent, iedereen vindt het fijn om aandacht te krijgen. Daarbij zijn zeevarenden veel aan boord en thuis gaat het leven ook door. Dat geeft zorgen. Gaat het thuis goed? Heeft mijn vrouw geen ander? Ik ben er en ik luister. En soms strijk ik iemand vriendelijk over zijn hoofd.”

Verjaardag

Een zeehavenpastor heeft meer taken. Zo is de pastor er ook voor zeemansvrouwen. Perfors: „Het doet ook wat met het thuisfront. Je man is het grootste deel van het jaar weg. Je vader is niet op je verjaardag. Dat zijn in een gezin toch dingen die ertoe doen. Ook daar ligt een deel van onze verantwoordelijkheid.”

Waarom zou je zeehavenpastor worden? Perfors: „Voor mij is dat de inhoud van het Evangelie. Jezus zag de mensen, van klein tot groot. In Mattheüs 25 gaat het over het opzoeken van hongerigen, zieken en eenzamen. De enigen in de haven die dat kunnen doen zijn wij.”