Dit beeld is ook na de romantiek zorgvuldig gecultiveerd door allerlei dichters en schilders. Eigenlijk weten we al heel lang dat goede kunst vooral te maken heeft met discipline, hard werken en geduldig steeds opnieuw slijpen en schaven. Natuurlijk is er inspiratie nodig, maar verder vooral ambachtelijk handwerk.

En toch blijft overeind dat heftige gebeurtenissen in het leven ons zo kunnen schokken dat we de dingen ineens heel anders gaan zien, dat we de wereld anders ervaren en onszelf opnieuw leren kennen. En dat kan heel goed leiden tot geïnspireerde, bevlogen kunst.

Schrijver en dichter Marjoleine de Vos (1957) maakte zo’n intensieve en heftige periode door toen twee jaar geleden bij haar kanker werd geconstateerd; van eerste verdenking, onderzoeken en biopten, tot bespiegelingen na de behandeling. Het is niet de bron van nieuwe poëzie, in ieder geval niet in haar nieuwe boek ”Zo hevig in leven”. Maar wie weet leidt deze existentiële periode op een ander moment tot een bundel waarin we op zoek kunnen naar veranderingen in toon, stijl of onderwerp in de poëzie van De Vos.

De Vos beschrijft haar ziekteproces per maand. Ze geeft weer wat ze meemaakt en probeert onder woorden te brengen wat ze daarbij denkt en voelt – in die zin zit er iets essayachtigs in. Bij haar bespiegelingen spelen poëzie en literatuur overigens een grote rol. Zoekend naar beelden en zeggingskracht citeert ze steeds weer collega-auteurs die tot pakkende beelden of rijke inzichten zijn gekomen. Van psalmdichters tot Vestdijk, Nijhoff, Szymborska en Mary Oliver. Ze vraagt zich af of zij wel net zo ontvankelijk voor schoonheid is als die andere auteurs. Het blijkt heel moeilijk om het leven en je ervaringen te vatten: „Het worden niksige plaatjes als je ze gaat navertellen, terwijl ze voor jezelf een waaier zijn van indrukken en sensaties, van geluksgevoelens vooral.”

Sober

Verwacht van ”Zo hevig in leven” geen hartstochtelijk meeslepend relaas of diepe, fundamentele wijsheden. De Vos beschrijft neutraal en bijna sober, maar heel nauwkeurig wat haar overkomt en vooral wat dat bij haar losmaakt. Regelmatig blijkt het heel onvoorspelbaar hoe een mens reageert op (schokkend) nieuws. Het is onvoorspelbaar waar wel of geen hoop uit geboren wordt; onvoorspelbaar wanneer emoties als verdriet of woede wel of niet opborrelen.

Het is knap hoe goed De Vos weet weer te geven hoe onwerkelijk een proces van ziekte kan zijn. Niet weten waar je aan toe bent, niet weten wat je ‘moet’ voelen. Hoe reageer je op vragen? Wat is de moeite waard om per se nog te doen? Ze is daarin heel open en in zekere zin geruststellend voor haar lezers. Alsof ze wil laten zien dat reacties niet diepzinnig en meeslepend hoeven te zijn. Net als de bessenstruik die uitloopt is klein en alledaags ook prima en De Vos benadrukt met liefdevolle aandacht „het belang van het onbelangrijke”. Wat er voor haar toe doet is überhaupt iets te willen. Hoe of waartoe is in dit boekje niet de vraag; het draait om het in leven zijn. Om te kennen en liefdevol gekend te zijn.

Bij dit alles kan geloof een grote rol pelen, maar daar schrijft De Vos niet over. Zij houdt zich bezig met existentiële levensvragen en denkt na over wat het inhoudt te leven, mens te zijn, gedachten te (moeten) hebben. Niet de onsterfelijke ziel, maar juist het zijn, hier, nu, in de ondeelbare eenheid van ”ik en mijn lichaam”, is haar onderwerp. Bij alle rake typeringen en persoonlijke inkijkjes blijft ”Zo hevig in leven” daarmee toch wat horizontaal. Het kan wellicht houvast bieden in zijn herkenbaarheid en nuchterheid, maar dat is nog wat anders dan hoop of uitzicht.

Nieuwe bundel

Stiekem hoop ik daarom dat deze periode ook nog tot een nieuwe bundel inspireert met de pakkende poëzie waarom De Vos bekendstaat. Dat het heftig in leven zijn (romantisch beeld of niet) de dichteres dwingt haar hier zo helder en neutraal gebrachte inzichten uit te drukken in gedichten. Een uitzicht dat hoop geeft!

Zo hevig in leven. Over sterfelijkheid, Marjoleine de Vos; uitg. Van Oorschot; 95 blz.; € 15,-