Met deze regels eindigt het eerste gedicht in ”Uitzicht genoeg” en op allerlei manieren zijn ze kenmerkend voor deze nieuwe bundel van Marjoleine de Vos. Het zijn zogenaamde ”blanke verzen”: regels zonder opvallend (eind)rijm, met vijf duo’s van twee lettergrepen, de klemtoon steeds op de tweede, maar daarover later meer. De regels zijn ook zintuiglijk, het gaat over warmte voelen, de neus, kijken. Tegelijk zijn ze een advies voor de zoekers in het leven: zoek het niet in vage verten; warmte, leven, kleur – het is allemaal onder handbereik, voor wie er niet langs kijkt.

De twee motto’s voor in de bundel, het ene Grieks, het andere Pools, benadrukken eenmaligheid, onomkeerbaarheid en vergankelijkheid. Ook in de gedichten zelf zijn die thema’s er, net als verwijzingen naar de wereldliteratuur. Er treden meer figuren uit de Griekse mythologie op, maar prominent zijn de toespelingen op verhalen rond de val van Troje. Odysseus wilde zijn geliefde eiland Ithaka niet verlaten, maar hier heet het een „armelijk paradijs.” Eenmaal onwillig meegesleept in de oorlog tegen Troje, wil hij vooral terug. Terugkeren is echter per definitie onmogelijk, want zowel je thuis als jijzelf verandert onderweg.

De liefde van Aeneas en Dido eindigt tragisch in vuur en dood, vanwege de honger naar grootse daden van de held. Grieken of Romeinen, het conflict blijft dus hetzelfde: gelukkig samen zijn en genieten in het nu, is onmogelijk voor wie te veel hangt aan het verleden, of te zeer streeft naar een grootse toekomst. Want wat als in die toekomst de schoonheid vervaagt in de nevels van dementie, of als je wel oud wordt, maar niet wijs?

De oude Griekse leermeester Nestor maakt duidelijk dat niets bestand is tegen de tijd. In het gedicht ”Interview met Nestor”, roept hij niet groots en meeslepend op tot strijd of hoge doelen, nee:

Het leven is geen reis. We gaan niet ergens heen

maar terug naar niets. Ik strompel blind om huis

geen pad te zien en zelfs de schittering die in mijn kop

bewaard voor later opgeborgen zat, is zoek.”

Doelen en dromen hebben plaats moeten maken voor stijve gewrichten en zere botten en zelfs kostbare herinneringen en dromen zijn niet bestand gebleken tegen het ouder worden.

Alles verandert voortdurend, dus kijk niet te ver (vooruit). Het enige stabiele in de wereld van deze gedichten lijkt de liefde te zijn. Odysseus, Gilgamesj, zelfs Augustinus, ze putten allen troost in de liefde. Hoewel er in ”Uitzicht genoeg” passages voorkomen die religieuze associaties oproepen, wordt dat nooit expliciet. Dankbaar genieten van wat we ontvangen is heel Bijbels, maar het uitzicht van de Goddelijke liefde dat daar bovenuit gaat, is duidelijk niet het onderwerp van deze bundel.

Overigens zijn niet alleen veel personages aan de wereldliteratuur ontleend. Ook de vorm vertoont klassieke trekjes. In veel gedichten is er sprake van een vrij onopvallend en vloeiend metrum. In combinatie met de vele enjambementen maakt dit de gedichten heel prettig om (voor) te lezen. Vijf- en zesvoetige jamben waren de standaard in (vertalingen van) klassieke literatuur. Door te kiezen voor deze soepele verdeling van beklemtoonde en onbeklemtoonde lettergrepen brengt De Vos niet alleen een heerlijke rust in haar gedichten, maar geeft ze haar poëzie ook een klassieke uitstraling.

Deze gedichten gaan over niets minder dan de beste manier om met hoogte- en dieptepunten en met het leven zelf om te gaan. Door de inbedding in de wereldliteratuur, door de klassieke trekjes in de vorm, maar vooral door de bespiegelende afstand en de, soms melancholieke, rust, is dit een zeer geslaagde bundel geworden vol gepolijste poëzie, geworteld in een nuchtere, krachtige levensvisie. Een bundel waarin af en toe een niet te onderdrukken verlangen naar bestendigheid, eeuwigheid, naar hoger en meer doorklinkt. Want, lijkt De Vos toch hier en daar te vragen, heeft wie kijkt naar de liefde en de schoonheid die er in het nu is, uitzicht genoeg?

Boekgegevens

”Uitzicht genoeg”, Marjoleine de Vos; uitg. Van Oorschot, Amsterdam, 2013; ISBN 978 90 2825 007 9; 58 blz.; € 14,50.