Wie verdient wat aan streaming van muziek?
Streamingdiensten zijn verplicht een vergoeding te betalen voor beluisterde muzieknummers. Maar wie ontvangt wat? Lopende rechtszaken en nieuwe wetgeving moeten meer duidelijkheid bieden.
De vergoeding voor gestreamde muziek verloopt langs twee kanalen, gebaseerd op twee wettelijke rechten: auteursrecht en naburig recht.
Componisten en tekstschrijvers zijn in juridische zin de makers van de muziek. Zij hebben auteursrecht tot 70 jaar na hun dood. Voor elk nummer dat ze hebben geregistreerd bij beheersorganisatie BumaStemra, ontvangen zij een vergoeding. Daarin wordt van alles meegerekend: liveoptredens, uitzendingen via radio of tv, het draaien van muziek in winkels en horeca en ook streaming.
Het reformatorische streamingplatform Familystream heeft hiervoor een licentieovereenkomst met BumaStemra afgesloten. Een woordvoerster van BumaStemra bevestigt dit. „Wij betalen de makers voor het gebruik van muziek op Familystream”, zegt ze.
Inkomsten
Anders dan bij grote platforms als Spotify is de vergoeding echter niet rechtstreeks gerelateerd aan het aantal keren dat een specifiek nummer wordt beluisterd. Dat zou volgens de woordvoerster te veel kosten met zich meebrengen voor zowel de licentiehouder (Familystream) als de rechthebbenden (de artiesten). Het komt erop neer dat de pot aan BumaStemra-inkomsten wordt verdeeld naar rato van de op het platform geplaatste muziekproducties.
Voor uitvoerende artiesten is de stichting Sena van belang. Sena staat voor Stichting ter exploitatie van naburige rechten. Deze organisatie betaalt artiesten een vergoeding als opnames van hun muziek in het openbaar gedraaid worden, dus op radio en tv, in winkels en de horeca.
Streaming ontbreekt in dit rijtje. Sena heeft, zo meldt zij op haar website, geen wettelijk mandaat om een vergoeding voor ”ondemandmuziek” te incasseren. „Dat recht is exclusief voor de producent oftewel de muziekmaatschappij. Zij sluit dus rechtstreeks een overeenkomst af met ondemandmuziekaanbieders als iTunes, Deezer, Spotify en YouTube.”
Rechtszaken
Over dat „exclusieve” recht lopen momenteel rechtszaken in de wereld van de populaire muziek. Kunstenbond/Ntb en BAM! Popauteurs claimen namens drie artiesten van platenmaatschappij Universal Music de helft van de inkomsten uit streaming, veel meer dan zij op basis van „verouderde afspraken in contracten” ontvangen.
Muziekadvocaat Bjorn Schipper, die de popartiesten bijstaat, legt uit dat het verspreiden van muziek via internet tot 1999 nog niet in contracten was geregeld. „Het ging daarin alleen om fysieke verkopen. In de drie rechtszaken draait het om de vraag of de maatschappij mag streamen en, zo ja, of daar dan een eerlijke royalty over wordt betaald.” Hij verwacht pas in de loop van het voorjaar van 2025 een uitspraak.
Volgens Schipper liggen de naburige rechten bij wat de wet de „producent van een fonogram” (opname) noemt. „Die producent is degenen die het financiële risico draagt bij de opname”, zegt hij. Daarbij gaat het volgens hem niet alleen om de vraag wie de rekening betaalt, maar is ook van belang wie zo’n opname organiseert en dus het voortouw neemt.
Schipper stelt dat een musicus toestemming moet geven voor streamen. „Als er geen schriftelijke afspraken zijn gemaakt, heeft de fonogramproducent met alle uitvoerenden te rekenen. Zelfs als individueel koorlid kun je dan nog aanspraken maken.”
Wetsvoorstel
Ook het kabinet vindt dat muziekartiesten en andere kunstenaars een eerlijke boterham moeten kunnen verdienen aan hun successen. Om hun positie beter te beschermen, is een wetsvoorstel gemaakt voor aanpassing van het auteursrecht en het naburig recht, dat donderdag op de stemmingslijst van de Tweede Kamer staat.
Het voorstel bevat de regel dat over vergoedingen en verplichtingen ook collectief –in een samenwerkingsverband– kan worden onderhandeld. Daarnaast wordt het bijvoorbeeld verplicht om een exclusieve licentie en de overdracht van het auteursrecht schriftelijk vast te leggen.
Nog veel te vrijblijvend, vindt het Platform Makers, een samenwerkingsverband van beroepsorganisaties en vakbonden voor auteurs en uitvoerend kunstenaars. „Een sterke marktpartij heeft zo geen prikkel om aan collectieve onderhandelingen mee te doen”, aldus medeoprichter Erwin Angad-Gaur.
Zelfs als individueel koorlid kun je nog aanspraken maken als er geen schriftelijke afspraken zijn - Bjorn Schipper, muziekadvocaat
De koepel is ook kritisch op de rol van monopolisten, zoals Familystream binnen de reformatorische gezindte feitelijk is. Angad-Gaur: „Als een individu moet onderhandelen met een monopolist, heeft het individu een slechte onderhandelingspositie.”
Het Platform Makers noemt het terrein van de rechten van makers een „strijdtoneel”. „Er is een wettelijke transparantieverplichting voor streamingdiensten, maar die wordt in vrijwel geen enkele sector nagekomen. Het is dus een papieren tijger.”
