Zachte pianomuziek klinkt in de kapel van de woonlocatie van Bartiméus in Doorn. Op het terrein, midden in het bos, wonen mensen met een visuele en een verstandelijke beperking. In de kapel worden normaliter diensten gehouden, maar deze week is er de expositie ”Bagage bezorgd” ingericht. Over de zaal verspreid staan verschillende kunstinstallaties die licht werpen op het thema rouw en verlies.

Bewoner Mark de Kroon (47), die de expositie bezoekt, zit aan een tafel met daarop een servies. Sommige schoteltjes en kopjes zijn gebroken, anderen zijn heel. Hij heeft zelf een melkkannetje in zijn hand. Met een zwarte viltstift staat op het kannetje geschreven: „Ik denk aan jou met heel mijn hart”. „Dit doet me denken aan mijn oma”, vertelt De Kroon. „Zij kookte altijd melk voor de koffie. Ze was een superschat. Soms ging ik bij haar logeren en gingen we samen naar de kerk. Ongeveer dertien jaar geleden overleed ze, maar ik denk nog heel vaak aan haar.”

Dit deel van de tentoonstelling gaat over woorden van anderen. Op de gebroken kopjes en schoteltjes staan pijnlijke opmerkingen na een overlijden, zoals: „Je moet er niet in blijven hangen” en: „Je kunt de erfenis goed gebruiken”. Op delen van het servies die nog heel zijn, staan juist mooie uitspraken, als: „Neem de tijd”.

Op een andere plek staat een aantal koffers opgestapeld. Ze beelden de emotionele bagage uit die iedereen meeneemt in het leven.

Verkering

Waarom staat deze expositie hier? Juist bij Bartiméus hebben mensen, misschien nog meer dan gemiddeld, te maken met verlies, zegt Wija van der Kaaden, geestelijk verzorger op de locaties in Doorn en Zeist. „Dit jaar zijn er veertien bewoners overleden. Ik merk dat dat veel emoties losmaakt. Bij personeel, bij familie en bij medebewoners. Wij geven graag aandacht aan zulke verliezen. Het is mooi als je je verdriet kunt delen.”

Gregory Hoyer (50) en Jeremy Backus (27) zijn goed bevriend en hebben beiden ook te maken gehad met verlies. Hoyer: „Op 9 oktober vorig jaar ben ik mijn vriendin verloren. Ze overleed heel onverwachts. Dat was heftig. We hadden al 19 jaar verkering. Vorige week hadden we een afscheidsdienst voor een medebewoner, aanstaande week hebben we die opnieuw.”

In dat soort moeilijke momenten haalt Hoyer, die net als Backus volledig blind is, veel steun uit vrienden die de tijd voor hem nemen. „Ik ben blij dat er mensen zijn met wie ik kan praten.”

„Vorige week hadden we een afscheidsdienst voor een medebewoner, aanstaande week hebben we die opnieuw” - Gregory Hoyer, bewoner Bartiméus

Ook Backus verloor al veel in zijn leven, blijkt als hij zijn verhaal doet. Zijn vader overleed, net als meerdere van zijn groepsgenoten. Maar ook op andere manieren ervaart hij verlies. „Bijvoorbeeld doordat ik geen contact meer heb met mijn oom en tante, met wie ik juist fijn kon kletsen over muziek. We zijn ook de oude regiotaxi verloren. Die was altijd mooi op tijd, maximaal een kwartier vroeger of later dan je had aangevraagd. De nieuwe taxi komt soms anderhalf uur te laat opdagen. Daardoor moet de begeleiding me brengen.”

Dinsdag bezochten managers en leidinggevenden de expositie, vertelt Justine Niekus, projectleider informele zorg. Ze staat voor een houten kubus. Achter een van de luikjes staan woorden die weergeven dat niet alleen sterven verlies geeft. „Vertrouwen, fysiek welzijn, kind en relatie” zijn een paar voorbeelden. Personeelskrapte in de zorg geeft veel zorgmedewerkers een verlieservaring, legt Niekus uit. „We weten dat de inhoud van het vak in de toekomst zal veranderen. Het is aan managers om daar niet overheen te walsen, maar bij stil te staan. Hier kan dat gesprek worden gevoerd.”

Het belangrijkste doel van de expositie is om woorden te geven aan een ervaring van rouw op een niet al te zware manier, legt kunstenaar en bedenker Ramona Verhoek uit. „Mensen praten soms niet over hun verlies, terwijl dat hen wel beïnvloedt. Ze zijn bijvoorbeeld prikkelbaar. Ik hoop dat deze expositie ertoe aanzet om met elkaar over verliezen in gesprek te gaan. Dat zal ongetwijfeld een berg onbegrip wegnemen.”