NSC-staatssecretaris Nora Achahbar (Toeslagen en Douane) trok vrijdag een streep. Zij meldde in de ministerraad dat ze zou opstappen. Aanleiding waren uitlatingen van collega-bewindslieden in de ministerraad van maandag die zij als racistisch ervoer. De uitingen zouden zijn gedaan in de nasleep van de Amsterdamse straatrellen, waarbij Israëlische voetbalsupporters werden mishandeld en belaagd.

In de loop van vrijdagmiddag nam de crisissfeer toe, zeker toen bekend werd dat ook de partijleiders Geert Wilders (PVV), Dilan Yeşilgöz en Caroline van der Plas (BBB) naar het Haagse Catshuis zouden komen. Nicolien van Vroonhoven (NSC), de tijdelijk vervanger van Pieter Omtzigt, kwam daar aan het begin van de avond als laatste aan. „We hebben wel heel even wat te slikken. Het raakt ons wel in het hart. Dat we een staatssecretaris verloren hebben, dat doet heel erg pijn”, zei ze bij aankomst tegen journalisten.

In de tussentijd gonsde het van de speculaties over welke bewindspersoon wat zou hebben gezegd, dan wel wat hij of zij had beoogd te zeggen. Zo zou een van de bewindslieden hebben betoogd dat antisemitisme bij moslims in de genen zit.

Her en der werd met de beschuldigende vinger gewezen naar VVD-minister van Financiën Eelco Heinen, de rechtstreeks leidinggevende van de in Marokko geboren Achahbar. Heinen zou Marokkanen als groep hebben beledigd door het gebruik van schuttingtaal.

Een andere uiting, waarover onder meer het AD schreef, zou echter verkeerd begrepen zijn. NSC-bronnen stelden tegenover die krant dat Heinen maandag aan de Amsterdamse relschoppers refereerde als „het pus van de samenleving”, maar volgens andere ingewijden was dat een misverstand. Heinen zou gesteld hebben dat Jodenhaat een hardnekkig probleem is dat niet zomaar weggehaald kan worden als een puist die je uitdrukt „en dat dan de pus weg is”.

In de loop van de avond werd duidelijk dat het opstappen van Achahbar niet viel te voorkomen. Zij motiveerde haar vertrek uiteindelijk door te stellen dat de rechtsstaatverklaring die PVV, VVD, NSC en BBB in het begin van de kabinetsformatie overeenkwamen in de ministerraad van maandag onvoldoende zou zijn gerespecteerd. Vanaf dat moment was het cruciaal of de toegesnelde Van Vroonhoven de schade zou weten te beperken tot alleen haar vertrek. Bronnen meldden dat ze daar een zware dobber aan zou hebben, aangezien ook NSC-minister Judith Uitermark van Binnenlandse Zaken met haar portefeuille zou hebben gezwaaid. Pas rond 22.00 ’s avonds kwam het bevrijdende bericht dat de overige NSC-bewindslieden aan boord bleven.

Commitment

Wat de NSC’ers uiteindelijk bewoog aan te blijven, werd vrijdagavond nog niet duidelijk. Eerder zong rond dat de partij de overige bewindslieden van PVV, VVD en BBB zou vragen hun commitment aan de rechtsstaatverklaring te herbevestigen. Maar pas later moet blijken of dat zo is.

Terwijl de spanning naar een kookpunt steeg inventariseerden diverse media alvast wat de voorkeursoptie van Tweede Kamerpartijen zou zijn voor het geval het kabinet zou vallen. Die bleken verdeeld te zijn. GL-PvdA-voorman Timmermans zei voorstander te zijn van nieuwe verkiezingen. D66, CDA, ChristenUnie en Partij voor de Dieren wilden de vorming van een nieuw kabinet op basis van de huidige Kamer niet direct uitsluiten.

Maar vooralsnog is geen van die opties dus aan de orde. Het kabinet-Schoof kan nog even door.