De ontknoping nadert. Uiterlijk volgende week vrijdag wil het kabinet een besluit nemen over het al dan niet inzetten van het staatsnoodrecht om de asieldoelen te halen. De kans dat het daarbij tot een keiharde confrontatie komt tussen de coalitiepartijen, lijkt sinds dinsdag iets kleiner. Partijloos premier Dick Schoof sprak die dag uit dat er inmiddels meerdere opties op tafel liggen.

Ook PVV-leider Wilders toonde zich die dag van zijn milde kant. „We onderhandelen met goede zin. Dat is alleen maar hartstikke goed”, aldus de PVV-leider. Over de optie van spoedwetgeving wilde hij nog niets kwijt. „We zijn nu aan het onderhandelen, het helpt allemaal niet als ik dan vragen daarover ga beantwoorden”, aldus Wilders tegen de pers.

„We onderhandelen met goede zin; dat is alleen maar hartstikke goed” - Geert Wilders,

Bevreemdend

Hoewel de crisissfeer dus ietwat lijkt geweken blijft het bevreemdend dat het staatsnoodrecht nu opnieuw op tafel ligt. Niet zozeer omdat alle vier de partijen voorstander zijn van een strenger migratiebeleid, maar vooral omdat daar in een eerdere fase al overeenstemming over is bereikt.

Zo staat zwart-op-wit in het hoofdlijnenakkoord dat de uitzonderingsbepaling in de Vreemdelingenwet zal worden geactiveerd. Die bepaling maakt het mogelijk crisismaatregelen te treffen op grond van buitengewone omstandigheden. Ook NSC, de partij die al vanaf het begin kritisch is op het plan om de crisis uit te roepen, zette daar haar handtekening onder.

Omtzigts partij deed dat echter wel met de voorwaarde dat het indrukken van de noodknop en het nemen van crisismaatregelen „dragend gemotiveerd” moeten worden. Daar wringt dan ook de schoen. Al in 2022 liet voormalig staatssecretaris Eric van der Burg (Asiel) immers weten dat er voor dat paardenmiddel echt meer aan de hand moet zijn dan nu het geval is. Verwijzen naar een oorlog of een watersnood is nodig om de inzet van het noodrecht te kunnen rechtvaardigen.

Met andere woorden: de zinsnede „dragend gemotiveerd” is door NSC in het hoofdlijnenakkoord gefietst, in de wetenschap dat zo’n motivering waarschijnlijk nauwelijks vindbaar zou zijn. Daarmee voorkwam de partij toen wellicht een patstelling, maar schoof ze de discussie over het al dan niet invoeren van het staatsnoodrecht in feite gewoon voor zich uit.

Een-tweetje

Bij het schrijven van het regeerprogramma deed NSC er nog een schepje bovenop, zo blijkt uit documenten die premier Dick Schoof tijdens de algemene beschouwingen tegen zijn zin moest prijsgeven. Op advies van haar ambtenaren liet NSC-minister Judith Uitermark (Binnenlandse Zaken) in de tekst opnemen dat deze dragende motivering ook vereist was voor het uitroepen van de noodtoestand als zodanig, en niet alleen voor de tijdelijke crisismaatregelen die daaruit zouden voortvloeien. Daarmee kwam de lat voor PVV-asielminister Faber nog hoger te liggen. Uitermark kreeg verder gedaan dat de ministerraad in gezamenlijkheid over het vraagstuk zou besluiten. Van een een-tweetje tussen Faber en premier Schoof kon geen sprake zijn.

Gebarricadeerd

Ook de route om eerst de asielcrisis uit te roepen en pas later met dragend gemotiveerde maatregelen te komen, is door NSC gebarricadeerd. Minister Uitermark bedong namelijk in de onderhandelingen over het regeerprogramma ook nog dat het koninklijk besluit, het bijbehorende voortduringswetsvoorstel en de eerste crisismaatregelen in één pakket moeten worden voorgelegd aan de ministerraad. Daarmee blijven voor Wilders nog maar twee opties over: breken of buigen.

Wordt het dat laatste dan zal de PVV-leider daar ongetwijfeld een offer van NSC voor terugeisen. Mogelijk is Wilders’ inzet dat Faber alle aanscherpingen die zij in de vorm van crisismaatregelen had willen doorvoeren straks als spoedwetten naar de Kamer mag sturen, én dat NSC daarmee moet instemmen. Dat roept dan wel de vraag op of NSC die deal kan dragen. En in hoeverre daarmee de kiem voor een volgende politieke crisis wordt gelegd.