tekst Gert Janssen, beeld VidiPhoto

Groede Podium heet het nu, vertelt beheerder Michel van de Linde. De ondernemer bestiert niet alleen het restaurant met speeltuin, maar regelt ook het klein onderhoud van het in ere herstelde bunkerdorp en stuurt het gidsenteam aan. Hoewel het park gratis te bezoeken is en de bunkers vrij toegankelijk zijn, wil de echte oorlogstoerist vanzelfsprekend het naadje van de kous weten. En dat kan door het boeken van een betaalde rondleiding langs, in en door de donkere en soms vochtige ruimten.

De betonnen kolossen zijn vanaf 1942 in verschillende fases gebouwd als onderdeel van de Atlantikwall, de Duitse verdedigingslinie langs de Europese kust. In dat jaar onteigende de Duitse bezetter een stuk land van de familie Dees aan de Catsweg. Vervolgens werd in twee fases een artillerie-opstelling gebouwd. In maart 1944 volgden twee grote bomvrije geschutsbunkers.

Het Stützpunt werd de basis voor een Duitse artillerie-eenheid van 250 soldaten, die beschikte over vijf kanonnen met een bereik van zo’n 18 kilometer. „Ze hadden als taak de monding van de Schelde beschermen”, legt Van de Linde uit. „Zeker na de verovering van Antwerpen moest bevoorrading door geallieerde schepen via die haven worden voorkomen. Daarnaast werd er ook afweergeschut geplaatst tegen Engelse vliegtuigen.”

Vijandelijk vliegverkeer mocht de betonnen ‘puisten’ niet ontdekken en daarom kregen ze een vriendelijke uitstraling. „Alle bunkers werden beschilderd als huis, winkel of stal. Op verschillende bouwwerken kun je de verfresten nog zien. Ook op de muren en plafonds binnen kwamen allerlei afbeeldingen te staan, vanwege verveling bij de soldaten.”

Villa’s

De huisjes kregen namen als Villa Saarland, Villa Moselland en Ville Freundlich. Het Stützpunkt was bovendien zelfvoorzienend omdat de kazematten werden ingericht met een keukengroep, verbandpost en ziekenzaal. Verder waren er manschappen- en munitiebunkers.

Hoewel op een oude luchtfoto in en rondom het bunkerdorp bomkraters te zien zijn, was van een luchtaanval eigenlijk nauwelijks sprake. Tal van plaatsen in Zeeuws-Vlaanderen werden gebombardeerd door de geallieerden, met veel burgerslachtoffers als gevolg, maar Groede niet. Tijdens Operatie Switchback, onderdeel van de Slag om de Schelde, had het namelijk de status van Rode Kruis-dorp. Aan de kerk hingen grote witte vlaggen met daarop een rood kruis. Als gevolg daarvan bleef de dorpskern vrijwel onbeschadigd.

Toen de Canadezen op 25 oktober 1944 het Stützpunkt naderden, ontdekten ze tot hun grote verbazing dat ze geen boerengehucht binnentrokken, maar te maken hadden met goed gecamoufleerde kazematten. Gelukkig pakte het goed uit: de Duitsers gaven zich zonder tegenstand over.

Na de oorlog was er weinig belangstelling meer voor het gebied en verdwenen de bouwwerken onder een dikke laag zand. „Ze veranderden in een glooiend stuk natuur met een hertenkamp, geschonken door koningin Wilhelmina. Zij zette in maart 1945 voor het eerst voet op Nederlandse bodem in het Zeeuws-Vlaamse Eede.”

Oorlogsvondsten

Rond de eeuwwisseling veranderde de visie op het gebied en kwamen er plannen op tafel om het in te richten voor herdenkingstoerisme. In opdracht van de gemeente Sluis werden vervolgens de bunkers uitgegraven, met tal van oorlogsvondsten als interessante bijvangst. De spullen staan in de vitrines van de twee bunkers die zijn ingericht als expositieruimten.”

Misschien is de conservering onder het zand wel de redding geweest van het betonnen dorp, dat volgens de beheerder jaarlijks zo’n 20.000 bezoekers trekt. Ze verkeren namelijk in opmerkelijk goede staat. De bouwnummers bij de ingangen zijn nog goed leesbaar. Ook de plafondschilderingen in de keukenbunker zijn opvallend helder gebleven.

Bunker 134 S was tijdens de oorlog vermomd als café Moselland. In de herstelde bunker, door vrijwilligers ingericht als klein museum, krijgen bezoekers een indruk van het interieur. Er staan onder andere een pop in Duits infanteristenuniform en vitrines vol met bodemvondsten. „Er worden hier in de omgeving nog steeds spullen uit de oorlog gevonden, met name door detectoramateurs. Onlangs ontdekte een jongen twaalf grote granaathulzen. Hij mocht er van zijn vader twee in de camper mee naar huis nemen. De andere tien zijn geschonken aan ons museum en staan hier tentoongesteld.”

Van de Linde merkt dat het aantal bezoekers van zijn museumpark jaarlijks stijgt. „Het gebied is dankzij de Westerscheldetunnel beter ontsloten. De helft van onze gasten bestaat uit Duitse toeristen. Dat zijn veelal jonge gezinnen die zich niet meer schamen voor wat er in de oorlog is gebeurd. Ze vinden die bunkers gewoon erg interessant. Bij ouderen merk je vaak nog wel wat emoties. Vooral ook bij nazaten van de bevrijders omdat hun vader of opa in dit gebied heeft gevochten.”

Als het aan de Zeeuwse ondernemer ligt wordt het interieur van meer bunkers teruggebracht in originele staat. „Dan kunnen we het verhaal van de Slag om de Schelde nog beter vertellen. Maar daar is geld voor nodig en dat is er op dit moment nog niet.”