Pakweg 45 jaar diende de F-16 Fighting Falcon de Nederlandse krijgsmacht. Een formatie van minimaal zes toestellen maakt vrijdag een afscheidstour over Nederland. Maximaal twee uur lang, minimaal 400 meter hoog. De jachtvliegtuigen doen verschillende locaties in de lucht aan waar „de straaljagers een band mee hebben”, zegt een defensiewoordvoerder.

De invoering van de F-16 in juni 1979 luidde voor de Koninklijke Luchtmacht een geheel nieuw, digitaal tijdperk in. De lichte constructie en sterke motor van het gloednieuwe jachtvliegtuig zorgden voor een groot klimvermogen en een grote wendbaarheid. De F-16 boezemde ontzag in. Zeker bij de start met brullende naverbrander.

Nederland startte het selectieproces voor een nieuw jachtvliegtuig eind jaren 60. Defensie hakte in 1975 de knoop door met de keus voor de F-16 van de Amerikaanse vliegtuigfabrikant General Dynamics, later overgenomen door Lockheed Martin. In totaal rolden meer dan 4500 exemplaren van het populaire gevechtstoestel van de band.

Neerschieten

De F-16 volgde in Nederland de verouderde Starfighter en NF-5 op. De aanschaf ging gepaard met de nodige maatschappelijke protesten, zoals gebruikelijk bij grote defensieorders. Nederland introduceerde de F-16 tegelijkertijd met de VS, België, Denemarken en Noorwegen. Fokker werd verantwoordelijk voor de productie van de Nederlandse en Noorse kisten.

„Na het neerschieten van de MiG-29 ging er een gevoel van euforie door mij heen” - Kolonel Peter Tankink, oud-F-16-piloot

De eerste Nederlandse F-16 landde in juni 1979 op de Vliegbasis Leeuwarden. Vooraf maakte het jachtvliegtuig een soort Elfstedentocht, een introductierondje over elf Friese plaatsen. Nederland schafte twee varianten aan: de F-16A (eenzitter) en de F-16B (tweezitter voor opleiding en training). Om het toestel operationeel te houden, liet de luchtmacht eind jaren 90 een grote midlife-update uitvoeren. Uiterlijk bleef de F-16 onveranderd, onder de motorkap vonden ingrijpende vernieuwingen plaats.

Defensie zette de F-16 in tijdens duizenden missies. In binnen- en buitenland. Op 24 maart 1999 schoot kolonel Peter Tankink met zijn J-063 een vijandelijke, Servische MiG-29 uit de lucht tijdens operatie Allied Force tegen het voormalige Joegoslavië; de eerste en enige keer dat een Nederlandse F-16 een vijandelijk toestel neerhaalde. „Heel bijzonder”, zei kolonel Tankink later over het moment dat hij op de rode knop drukte. „Ik zag een lichtflits en 8 seconden later zag ik brandende wrakstukken. Er ging een euforisch gevoel door mijn lijf.” De piloot meldde het neerschieten over de radio. „It’s a splash.”

Laatste missie

Nederland schafte in totaal 213 F-16’s aan, maar de toestellen hebben niet allemaal tegelijk gevlogen. Nog voordat het laatste toestel in 1992 werd afgeleverd, verongelukten er al 25; meer dan waar ooit rekening mee was gehouden. Bij ongelukken kwamen dertien piloten en een burger om het leven.

In 45 jaar diensttijd stortten in totaal 32 toestellen neer. Op 11 februari 1992 crashte bijvoorbeeld een F-16 van vliegbasis Twente op een woonwijk in Hengelo. De kist scheerde rakelings langs een rij huizen, gleed door achtertuintjes en kwam tot stilstand in een plantsoen. Wonder boven wonder vielen er geen doden.

De F-16 maakt definitief plaats voor de nieuwe, veel geavanceerdere F-35. Oekraïne krijgt 24 F-16’s voor de strijd tegen de Russen, 18 toestellen gaan naar een trainingscentrum in Roemenië.

Woensdag rondde de F-16 –callsign EPIC01– zijn allerlaatste Nederlandse operationele missie af. Om 15.12 uur zette de J-062 van 312 squadron zijn wielen aan de grond op Volkel. Vrijdag mag de F-16 nog een keer zijn kunstje aan Nederland vertonen. Menig piloot en spotter pinkt een traantje weg bij de afscheidsvlucht. Einde van een tijdperk.