Libanon kan zomaar een tweede Gaza worden, waarschuwde secretaris-generaal Antonio Guterres van de Verenigde Naties deze week. Die woorden zijn niet uit de lucht gegrepen. Het land van de ceder kent een lange en bloedige geschiedenis. De instabiliteit zit ingebakken in het staatsbestel. Zeven vragen en antwoorden over de geschiedenis.
Libanon, dat is toch een van de meest vrije landen in het Midden-Oosten?
Zeker, het heeft een roemruchte geschiedenis als het Zwitserland van het Midden-Oosten, met een hoogontwikkelde cultuur en met woonwijken vol pracht en praal. Maar het is ook een van de meest instabiele landen in de regio. Dat komt doordat het land bestaat uit een wirwar van diverse politieke, etnische en religieuze minderheden. Het gevolg: oorlog en conflict, met de Libanese Burgeroorlog van 1975 tot 1990 als absoluut dieptepunt.
Na die oorlog is precies vastgelegd welke groepen welke macht krijgen. Zo is de president altijd een maronitisch christen, omdat Libanon voorheen (als enige land in het Midden-Oosten) een christelijke meerderheid had. De premier is altijd een soenniet. Gevolg van al deze opdelingen is dat de nationale regering verdeeld is. De minderheden in het parlement bedienen vooral hun eigen achterban. Het enige wat ze gezamenlijk hebben is dat ze de ander nooit zullen toestaan om de absolute macht te grijpen.
Maar Hezbollah maakt toch feitelijk de dienst uit in Libanon?
Dat is te kort door de bocht. Het sjiitische Hezbollah is zonder twijfel de machtigste vertegenwoordiger van alle minderheden die Libanon telt. Dat komt doordat de ”Partij van God”, zoals de naam vertaald luidt, nooit zijn wapens heeft ingeleverd toen andere groeperingen dat na de burgeroorlog wél deden. Integendeel, de gewapende tak is alleen maar verder uitgebreid. Daardoor heeft Hezbollah de beschikking over meer vuurkracht dan het nationale leger van Libanon. Maar ook Hezbollah weet dat het nooit zijn wil kan opleggen aan het gehele land.
„Hezbollah werd meer dan veertig jaar geleden opgericht als antwoord op de Israëlische invasie in Zuid-Libanon in 1982”
Hoe kon Hezbollah überhaupt ontstaan?
Hezbollah werd meer dan veertig jaar geleden opgericht als antwoord op de Israëlische invasie in Zuid-Libanon in 1982. Dat wordt ook wel de Eerste Libanonoorlog genoemd. Het is een verwarrende term, want die oorlog waarbij Israël Libanon binnentrok is onderdeel van de veel grotere Libanese Burgeroorlog.
Israël viel destijds Libanon binnen omdat het wilde afrekenen met de Palestijnse PLO, die streeft naar een onafhankelijke staat. Die zat vooral in Zuid-Libanon en werd steeds machtiger. Israël werd voortdurend beschoten – zoals Hezbollah dat ook al jaren doet. Om dat te stoppen, besloot Israël tot een grootschalige grondinvasie.
Voor veel Libanezen was dat onverteerbaar. De macht van de PLO werd weliswaar gebroken, maar er kwam een andere, sjiitische organisatie voor in de plaats: Hezbollah. Een van de hoofddoelen luidt: Israël vernietigen. In de taal van Hezbollah: „de zionistische entiteit in het heilige land van Palestina uitwissen”.
Die revolutionaire taal heeft Hezbollah niet zelf bedacht. De leider, Hassan Nasrallah, studeerde ooit in Teheran en kwam zodoende in aanraking met de ideeën van de charismatische Iraanse ayatollah Ruhollah Khomeini.
Iran is dus vanaf het begin bij Hezbollah betrokken?
Zonder Iran geen Hezbollah. Maar let wel: Iran gaf zijn steun niet belangeloos. De ayatollahs in Teheran konden via Hezbollah hun invloed uitbreiden. Bovendien zou de terreurbeweging mooi als afschrikmiddel richting Israël kunnen fungeren. In het geval het Israëlische leger Iran aanvalt, zal Teheran aan Hezbollah de opdracht geven om vanuit Libanon toe te slaan. Op die manier hopen de Iraniërs Israël in de tang te houden.
Kan Israël Hezbollah niet uitschakelen?
Dat is geprobeerd. Zoals Israël in 1982 Libanon binnenviel, zo deed het land dat opnieuw in 2006. Dat wordt de Tweede Libanonoorlog genoemd. Hezbollah werd toen hard aangepakt, maar niet gebroken. In de voorbije jaren is de groepering juist sterker en machtiger geworden dan ze vóór 2006 ooit was.
Komt er nu een Derde Libanonoorlog?
In feite is die er al: honderden doelen van Hezbollah worden gebombardeerd door Israël. Het verschil is nog dat Israël geen troepen over de grens heeft gestuurd. Dat is ook niet zo vreemd, want er is al een grondoorlog in Gaza aan de gang waar het Israëlische leger zijn handen vol aan heeft. Maar een deel van de bevolking en van de regering pakt nu liever in één keer door. Het is dan ook niet verrassend dat het Israëlische leger zijn troepen woensdag opdroeg om zich voor te bereiden op een „mogelijke inval” in Libanon.
„Sommige Libanese christenen werken samen met Hezbollah”
Hoe denken Libanese christenen over Hezbollah?
Die zijn verdeeld. In Europa en de Verenigde Staten mag de partij dan op de lijst van terreurgroepen staan, in Libanon werken sommige christenen samen met Hezbollah. Het probleem is: wie met de terreurorganisatie samenwerkt, coöpereert in feite ook met Iran. Andere christenen –vuurbang om zichzelf uit te leveren aan Iran– kiezen daarom liever voor het prowesterse en prosoennitische kamp. Het gevolg is natuurlijk dat ze zich uitleveren aan die andere islamitische grootmacht in de regio: Saudi-Arabië.
Linksom of rechtsom worden de vele facties van Libanon ingezet als pionnen op het schaakbord van de wijdere regio. In een land dat zo verdeeld is als Libanon, in een regio waar zulke grote belangen spelen, is echte onafhankelijkheid buiten bereik. Dat is de tragiek van wat nog niet zo lang geleden het Zwitserland van het Midden-Oosten was.
