De hervormde kerk in Vaassen staat midden in het dorp. Het is een zogenoemde waterstaatskerk uit 1853. Er is ook een rooms-katholieke kerk, maar die bevindt zich aan de rand van het Gelderse dorp. Na de reformatie heeft Vaassen altijd een katholieke minderheid gekend.
Kort na de oorlog ontstond een hervormde evangelisatie op gereformeerde grondslag. Die bestaat nog steeds als vrije evangelisatie. De gereformeerde kerk van Vaassen dateert ook uit die tijd. Verder is er altijd nog een kleine vrijzinnige geloofsgemeenschap en inmiddels is er een volle evangeliegemeente. De Molukkers hebben hun eigen kerken.
Het mengde niet
Acht jaar na de vorming van de Protestantse Kerk in Nederland (PKN) gingen de hervormde gemeente en de gereformeerde kerk in het dorp een federatief verband aan. Maar een fusie lukte toch niet, zo vertelt ds. C.M. (Caroline) van der Leek-Vosmeer (62), die zestien jaar aan de hervormde gemeente verbonden was en deze maand met emeritaat ging.
Waarom niet? Qua signatuur zijn er geen grote verschillen. Hervormd Vaassen was confessioneel. Ook de huidige gemeente kan, met alle verscheidenheid, als zodanig getypeerd worden. Maar het mengde niet tussen beide groepen. Een kwestie van nestgeur. Nu fungeren de twee gemeenten binnen de PKN naast elkaar.
Waren de gereformeerden benauwd dat spoedig na de fusie aan de orde zou komen dat, gezien de teruglopende kerkgang, twee kerkgebouwen eigenlijk niet nodig waren? En vreesden ze dat het gereformeerde kerkgebouw dan aan een projectontwikkelaar zou worden verkocht? Dat de gereformeerde kerk dicht zou moeten, was volgens ds. Van der Leek inderdaad een van de moeilijke punten.
Terugloop
Door de coronatijd is het kerkbezoek teruggelopen. De hervormde gemeente had voordien 100 à 150 kerkgangers. Nu zitten er meestal een kleine honderd in het kerkgebouw, dat zo’n 250 zitplaatsen telt. Maar de livestream wordt wel op meer dan honderd adressen gevolgd, aldus de predikante. Veel mensen, zeker als ze op leeftijd zijn, vinden dat makkelijker.
Na corona is de tweede dienst op zondag afgeschaft. Er kwam bijna niemand meer. Wel is er elke maand nog een viering op zondagavond.
Net als in veel PKN-gemeenten daalt het ledental. Een aantal jaren geleden is het ledenbestand opgeschoond. Velen onderhielden geen enkele relatie meer met de kerk. Nu omvat de gemeente nog 1400 zielen, van wie 566 belijdende leden.
Voor ds. Van der Leek, die een dienstverband van 60 procent had, komt geen opvolger. Er blijft slechts één predikantsplaats bestaan.
Ook in Vaassen is sprake van een sterke vergrijzing. Er zijn weinig meelevende jonge gezinnen. Toen ds. Van der Leek in 2008 kwam, werden er in haar wijk nog zo’n tien kinderen per jaar gedoopt, geeft ze aan. Nu is dat er meestal maar één. Vaak wordt dan gewacht met dopen totdat er een paar zijn.
In het dorp zijn wel twee protestants-christelijke basisscholen, maar het contact daarmee is verwaterd. Tal van leerkrachten zijn niet of nauwelijks kerkelijk meelevend en de meeste kinderen komen nooit in de kerk.
Het is ook steeds moeilijker geworden om ouderlingen te vinden. Toen ds. Van der Leek in Vaassen begon, waren er zestien ouderlingen. Nu zijn er nog twee. „Voor een project van beperkte tijd zijn mensen vaak wel beschikbaar, maar niet om een hele periode ambtsdrager te zijn. Dan bind je je te veel en moet je te vaak vergaderen.”
Aangepast
Wat is de belangrijkste verklaring van de terugloop van het kerkelijk leven? In de Dorpskerk in Vaassen kan er veel. Een homohuwelijk kan ingezegend worden, al is dat nog nooit gebeurd. Het zou hier en daar in de gemeente wat opschudding geven, maar meer niet. Ds. Van der Leek was de eerste vrouwelijke predikant. Daar moest men aan wennen, maar het is verder geen punt.
De gemeente is dus aardig aangepast aan de tijd. Toch lopen het ledental en het kerkbezoek terug. Het heeft volgens de predikante te maken met de individualisering. „Mensen zoeken hun eigen weg en hebben de kerk daarbij niet meer nodig. Daar verander je weinig aan.”
Ds. C.M. van der Leek-Vosmeer was tot voor kort predikante van de Dorpskerk in Vaassen. beeld RD, Anton Dommerholt
De Dorpskerk bevindt zich in hartje Vaassen. beeld RD, Anton Dommerholt
De Dorpskerk in Vaassen. beeld RD, Anton Dommerholt
Ds. C.M. van der Leek was tot haar emeritaat predikante van de Dorpskerk in Vaassen. beeld RD, Anton Dommerholt„Mensen zoeken hun eigen weg en hebben de kerk daarbij niet meer nodig. Daar verander je weinig aan” - Ds. C.M. van der Leek-Vosmeer, emeritus predikante hervormde gemeente Vaassen
