’t Kerkje op de Heuvel schittert in het avondlicht. Kinderen met bloemen in hun handen beklimmen met hun ouders de heuvel waar de kerk op ligt. Het godshuis in Heelsum dateert uit 1517. Onder de klanken van het monumentale Van Rossumorgel zoeken leerlingen van groep zes van de Airborneschool een plek rechtsvoor in de kerk. Zij staan centraal in deze korte dienst voor de Airborneherdenking.

De Bijbellezing is uit Micha 4:1-5. „Dan zullen ze hun zwaarden en speren laten smelten in het vuur, en ze zullen er gereedschap van maken”, staat er in de Bijbel in Gewone Taal. Maar predikantsvrouw Sjanie Koelewijn –die vanavond haar man vervangt die geen stem heeft– hanteert een andere vertaling. „Daar staat: Ze zullen hun zwaarden omsmeden tot ploegen.” Ze vraagt aan de leerlingen of iemand weet wat dat betekent.

Koelewijn wijst op een gebruikte huls van een mortiergranaat waar nu bloemen in staan. „Het projectiel is een vaas geworden. Zo zal er ook een tijd komen dat niemand meer leert hoe met wapens om te gaan. We mogen bidden of dit vrederijk van God snel zal komen.”

Parachutes

Na drie kwartier verlaat iedereen de kerk en gaat de stille tocht naar het Airbornemonument aan de Utrechtseweg. Voorop loopt burgemeester Agnes Schaap van Renkum, waar Heelsum onder valt.

Bij het monument deelt ze de herinneringen van Pim Gerritsen, die zelf ook aanwezig is. Dertien jaar was Gerritsen in 1944. Met zijn ouders en drie zussen woonde hij in Heelsum. Op zondagmorgen 17 september 1944 gingen ze zoals gewoonlijk naar de kerk. Maar die zonnige zondag werd alles anders. „Honderden vliegtuigen kwamen over. Je hoorde en voelde de ontploffingen. De lucht was vol met parachutes: groene, rode, witte en blauwe.”

„Honderden vliegtuigen kwamen over; je hoorde en voelde de ontploffingen” - Agnes Schaap namens Pim Gerritsen, een getuige van Market Garden

Het was dinsdag precies tachtig jaar geleden dat geallieerde troepen tijdens Operatie Market Garden via Noord-Brabant en Gelderland probeerden op te rukken naar nazi-Duitsland, om een einde te maken aan de Tweede Wereldoorlog. Op verschillende plaatsen in die regio werd stilgestaan bij de eerste dag van het geallieerde offensief.

Paard

Het Airbornemonument in Heelsum is het oudste in de regio en bestaat uit onderdelen die destijds door de geallieerden zijn achtergelaten. Aan een boog hangt een metalen beeld van een parachutist. De boog wordt bekroond door een Pegasus. De Grieks-mythologische Pegasus (een gevleugeld paard) is het Airborne-embleem. Op de boog zijn helmen en geweren bevestigd. Onder de parachutist is een kanon geplaatst.

Na burgemeester Schaap en diverse anderen leggen ook de kinderen van de Airborneschool hun bloemen bij het monument. Arjanne van Leeuwen, directeur van de Airborneschool: „We leren kinderen over het verleden, om het heden te begrijpen en ervoor te zorgen dat vrijheid en respect voor elkaar in de toekomst de boventoon voeren.”

Het geallieerde offensief, een plan van de Britse veldmaarschalk Bernard Montgomery, mislukte uiteindelijk. Na negen dagen hevige strijd in de regio moesten de geallieerde troepen zich bij de Rijnbrug in Arnhem overgeven. Steden als Eindhoven en Nijmegen werden bevrijd, maar een groot deel van Nederland wachtte een lange, koude hongerwinter. De oorlog zou nog zevenenhalve maand duren.