Een week geleden liep de spanning tussen bewindspersonen van PVV en NSC nog hoog op in de ministerraad. Tijdens die vergadering zou onder meer onenigheid zijn ontstaan over het te voeren asielbeleid. Sindsdien was het onduidelijk of alle migratieafspraken uit het hoofdlijnenakkoord de eindstreep zouden halen.

Maar afgaand op het regeerprogramma, dat vrijdagmiddag werd gepubliceerd, is dat het geval. De regering lijkt het begin juli aangekondigde pakket gewoon te willen doorzetten. Dat is vooral winst voor de grootste coalitiepartij, de PVV. Die toont zich op diverse terreinen toegeeflijk, bijvoorbeeld op gezondheidszorg, maar asiel is voor de PVV overduidelijk topprioriteit.

Lees ook

Van ‘topplannen’ tot ‘asociaal en extreemrechts’: zo reageren partijen op regeerprogramma

Een deel van de Vreemdelingenwet 2000 wordt „zo spoedig mogelijk” buiten werking gesteld, staat in het akkoord. Met deze maatregel wil de regering onder meer de asielvergunning voor onbepaalde tijd opschorten en de gezinshereniging verder inperken.

De regering heeft voor het activeren van de uitzonderingsbepaling geen Kamermeerderheid nodig, maar moet, nadat dat is gebeurd, wel een tijdelijke opvolgingswet naar het parlement sturen: een asielcrisiswet. In die wet worden vervolgens nog meer bepalingen opgenomen die het invoeren van een asielbeslisstop en het gedwongen uitzetten van illegalen mogelijk maken. Ook zal tegelijk met de invoering van de crisiswet de spreidingswet van tafel gaan.

Wanneer de crisiswet precies wordt ingediend, staat niet in het akkoord. Minister Faber zei voorafgaand aan de ministerraad van vrijdag dat ze de wet voor Kerst nog naar de Kamer wil sturen. Tot die tijd moet ze dus nog wachten met het uitroepen van de noodsituatie.

Ook is niet duidelijk wanneer de crisismaatregelen weer van tafel kunnen. Het kabinet heeft namelijk niet vastgelegd wanneer ze de instroom weer beheersbaar acht, zo bleek vrijdag tijdens de persconferentie van premier Schoof. De crisis is voorbij als „Nederlanders het gevoel hebben dat ze het weer kunnen dragen”, aldus de premier.

Motivering

Schoof zei verder dat het kabinet de motivering om de uitzonderingsbepaling in de vreemdelingenwet te activeren vooraf ter advisering voorlegt aan de Raad van State. Hoe de maatregel wordt onderbouwd moet het kabinet nog wel bespreken, verklapte hij. Schoof gaat ervan uit dat de motivering namelijk „heel nauw zal luisteren”. In 2022 schreef toenmalig staatssecretaris Eric van der Burg (Asiel) dat de uitzonderingsbepaling slechts in heel zeldzame omstandigheden, bijvoorbeeld bij een oorlog of natuurramp, kan worden geactiveerd.

Het kabinet schrijft verder dat het een opt-out op het Europese asiel- en migratiebeleid wil bedingen. Volgende week stuurt de regering een eerste verzoek daartoe naar Brussel.

Ook het bedingen van een opt-out was een afspraak uit het hoofdlijnenakkoord. Maar net als bij de asielcrisiswet ontbreekt een tijdpad. Niet zonder reden, want een uitzondering kan alleen worden bedongen bij verdragswijzigingen en die staan op korte termijn niet ingepland.

Structureel hervormingspakket

Het activeren van de uitzonderingsbepaling en het invoeren van een tijdelijke asielcrisiswet moeten het kabinet de ruimte bieden te werken aan een structureel hervormingspakket op asiel en migratie. Onderdeel daarvan is onder meer het invoeren van een tweestatussenstelsel en het definitief afschaffen van de verblijfsvergunning voor onbepaalde tijd.

Zie ook pagina 7 en 21.