Opdrachtgevers en zzp’ers moeten opletten. De Belastingdienst gaat de wet- en regelgeving die ziet op schijnzelfstandigheid strenger handhaven. Daarbij draait het om de vraag: is er in de praktijk sprake van zelfstandig ondernemen of van verkapte loondienst?

Wat heeft het kabinet besloten?

Het vorige kabinet kondigde twee jaar geleden al aan dat de fiscus in 2025 weer strenger zou gaan handhaven. Het nieuwe kabinet heeft besloten dat dat zo blijft. Er komt dus geen uitstel, zoals zelfstandigen wellicht hoopten. Dat betekent dat de Belastingdienst vanaf 1 januari correctieverplichtingen, naheffingsaanslagen en boetes gaat opleggen.

Wat betreft boetes zal de fiscus zich „coulant” opstellen. In 2025 krijgen zzp’ers en opdrachtgevers geen boetes als ze kunnen laten zien dat ze hun best doen om zich naar de wet te voegen.

„Er is grote onrust in de markt” - Connie Maathuis, directeur Vereniging Zelfstandigen Nederland

Waarom komt er geen uitstel?

Het kabinet vreest dan „momentum” te verliezen. De maatregel was al eerder aangekondigd. De fiscus merkt dat opdrachtgevers en zzp’ers zich voorbereiden op strengere handhaving. Uitstel zou deze voorbereidingen de kop indrukken. Ook kan het gaan knagen aan het rechtvaardigheidsgevoel van opdrachtgevers en zzp’ers die zich netjes aan de wet houden als handhaving uitblijft.

Verder past het besluit in het arbeidsmarktbeleid dat het kabinet-Schoof wil voeren. Werkenden kunnen de dupe worden van schijnzelfstandigheid. Dat gebeurt als ze weinig betaald krijgen, onvoldoende pensioen opbouwen en niet beschermd zijn tegen ontslag en arbeidsongeschiktheid. Strengere handhaving dwingt werkgevers te stoppen met dergelijke overeenkomsten.

Hoe kijken zelfstandigen hier tegenaan?

Zelfstandigen zijn niet blij met de onzekerheid die hen boven het hoofd hangt. Volgens de belangenorganisatie Vereniging Zelfstandigen Nederland (VZN) is er „grote onrust in de markt”. Directeur Connie Maathuis vreest dat er „grote aantallen” zzp’ers gaan stoppen, zei ze vorige week tijdens een rondetafelgesprek in de Tweede Kamer.

De wet Deregulering beoordeling arbeidsrelaties (DBA) is nog altijd even onduidelijk als in 2016, luidt het voornaamste bezwaar van belangenorganisaties. Kort nadat de wet van kracht werd, besloot het toenmalige kabinet de wet niet te handhaven, vanwege de onrust. Er is sindsdien te weinig veranderd waardoor de wet ondernemers nu wel duidelijkheid zou bieden, betoogt onder meer VZN.

De belangenorganisaties wijzen erop dat het kabinet werkt aan aanvullende, verduidelijkende wetgeving. Die is echter voorlopig nog niet van kracht.

Deelt de fiscus dit bezwaar?

Nee. De Belastingdienst erkent dat de wetgever een „open norm” stelt: er wordt niet tot in detail voorgeschreven wanneer er sprake is van schijnzelfstandigheid. Echter, volgens Berry Roks, directeur mkb bij de Belastingdienst, heeft het Deliveroo-arrest „enorm geholpen”. De Hoge Raad somt daarin een aantal aspecten op die van belang zijn voor de vraag of er sprake is van ondernemerschap of loondienst. De fiscus kan daarmee haar voordeel doen.

Ook het kabinet vindt dat de jurisprudentie de wet voldoende heeft verduidelijkt.

Wat gaat er in de praktijk veranderen?

Volgens het kabinet treffen organisaties vooruitlopend op 1 januari de nodige voorbereidingen. „Verschillende organisaties in de sectoren kinderopvang, onderwijs, zorg en cultuur werken aan het voorkomen van schijnzelfstandigheid in hun organisatie”, schreef staatssecretaris Idsinga (Fiscaliteit) aan de Tweede Kamer.

Een concreet voorbeeld van een bedrijf dat maatregelen neemt, is Beveiligingsbedrijf G4S. Vanaf 2025 werkt G4S −5000 collega’s− niet meer samen met beveiligers die als zzp’er werken. Ze bieden hen aan in loondienst te komen.

De Tweede Kamer debatteert donderdag met minister Van Hijum (Sociale Zaken) over zzp’ers.