Toch is de vanzelfsprekendheid van die opvattingen onder christenen in andere delen van de wereld (of zelfs in andere kringen in Nederland) ver te zoeken. Als het over Rusland gaat, komt dat dichtbij: er zijn ook in eigen land genoeg christenen te vinden die de inval van Poetin in Oekraïne prima kunnen begrijpen of zelfs goedkeuren.

Voor Israël moet je misschien iets langer zoeken, omdat Israël, gezien vanuit de heilshistorie, nu eenmaal een andere positie heeft voor veel christenen. Bovendien: je wilt toch niet voor Hamas zijn?

Toch zijn er ook veel grijstinten te ontwaren, zeker onder christenen wereldwijd. Die zijn lang niet zo eensgezind als we graag zouden willen. Hoe kan dat? En belangrijker nog: wie heeft er gelijk? Wat moet het zwaarste wegen als een christen over dit soort thema’s zijn standpunt bepaalt?

Daarover gaat dit artikel. Het wil geen standpunt bepalen, maar wel kijken of christenen het eens kunnen zijn over de waarden waarop ze hun standpunt baseren.

Politiek

Voordat we bij die waarden komen: hoe zien die uiteenlopende standpunten er eigenlijk uit? Als het gaat over Rusland, kunnen we het best te rade gaan bij de Russisch-Orthodoxe Kerk. Die is tegenwoordig weliswaar een spreekbuis van de Russische president Poetin, maar dat betekent niet dat de kerk geen argumenten heeft. De meest gebruikte argumenten van de Russisch-orthodoxe patriarch Kyrill zijn dat Oekraïne historisch gezien bij het heilige moederland hoort en dat de verdorven waarden van het Westen, zoals de steun voor de lhbti-beweging, bestreden moeten worden.

Als het gaat om een andere visie op de oorlog in Gaza, zijn het vooral Palestijnse christenen die vooropgaan in het laten horen van een ander geluid. Niet dat ze Hamas steunen, maar predikanten zoals dr. Jack Sara , directeur van het Bethlehem Bible College, benadrukken wél dat Palestijnen al lange tijd onrecht ervaren van de kant van Israël en dat dit onrecht de wortel is van de huidige oorlog.

Sommige van deze opstellingen zijn te verklaren vanuit politiek, maar politiek kan nooit een goede graadmeter zijn om andere christenen te veroordelen. Vanuit de Bijbel is het immers onmogelijk vol te houden dat een goede christen links of juist rechts dient te zijn.

Top vijf

Wat is dan wel een goede graadmeter? Dat is niet zo moeilijk: die is te vinden in de waarden die overal in de Bijbel terug te vinden zijn en die christelijke ethici de afgelopen 2000 jaar als doorslaggevend hebben bestempeld. Voorbeelden zijn er te over, maar als ik een top vijf zou moeten maken dan zouden deze erin zitten:

1. Liefde en barmhartigheid. Christelijke ethiek is uniek in haar aansporing om zelfs onze vijanden lief te hebben. Wie naar Christus kijkt, snapt waarom: dat is wat Hij deed. De invloedrijke Amerikaanse theoloog Reinhold Niebuhr heeft daarom zijn leven lang een pleidooi gevoerd voor de liefde, maar niet als een tandeloos concept. Nee, betoogde hij, in een gevallen wereld kan het juist nodig zijn om macht uit te oefenen als een uiting van liefde.

2. Rechtvaardigheid. De Bijbel is doordrenkt van het belang van recht en gerechtigheid, in het bijzonder bij de profeten. Als het recht met voeten getreden wordt, kunnen er redenen zijn om oorlog te voeren. Grote denkers als Augustinus en Thomas van Aquino hebben hieruit het principe van de rechtvaardige oorlog ontwikkeld, ook al staat dat concept soms op gespannen voet met het eerste punt.

3. De waardigheid van het leven. Ieder mens is in Gods oog waardevol en verdient bescherming. Dat geldt voor ongeboren kinderen, maar net zo goed voor mensen die lijden in een oorlog waar ze niet om hebben gevraagd. Vooral in de oosterse traditie , bij kerkvaders als Johannes Chrysostomus, Gregorius van Nyssa en Origenes van Alexandrië, komt dit thema voortdurend terug.

4. De soevereiniteit van God. Het is God, en niemand anders, Die de ultieme controle heeft over alles wat er gebeurt. Dat betekent dat mensen niet moeten handelen alsof de wereld van hen afhangt. Zo’n opstelling moet mensen bescheiden maken – alsof wij met onze geharnaste opstelling uiteindelijk het verschil gaan maken. Met name theologen in de reformatorische traditie, zoals Johannes Calvijn , hebben dit punt vaak benadrukt.

5. Vredestichting en verzoening. Christenen hebben toekomst omdat God met ons vrede wil maken, omdat Hij Zijn verzoening aanbiedt. Als ons leven daarvan afhangt, kan het niet zo zijn dat we zelf onverzoenlijk en haatdragend zijn. Van Tertullianus via Ambrosius naar meer recente theologen als John Wesley en de hedendaagse Stanley Hauerwas: dit thema is een rode draad door de kerkgeschiedenis, omdat het een rode draad is in de Bijbel.

‘Foute’ kant

Als we per se andere christenen willen beoordelen op hun visie op Rusland of op Gaza, laten we het dan doen aan de hand van deze waarden. Maar de écht spannende vraag is natuurlijk: wat gebeurt er als ik mijn eigen opvatting tegen het licht van deze Bijbelse principes houd? Ben ik bereid om mijn mening bij te stellen als blijkt dat die haaks staat op pogingen om vrede te stichten? Of als mijn desinteresse in de grote aantallen onschuldige slachtoffers aan de ‘foute’ kant niet strookt met de Bijbelse nadruk op de waardigheid van ieder leven?

Het leert mij in ieder geval om niet te snel grote woorden te gebruiken, alsof ik per definitie aan de goede kant van de geschiedenis sta. Als ik voor mijn standpunt liefde voor de medemens moet opofferen, of rechtvaardigheid, of zelfs beide, dan valt dat nog maar te bezien.

„Politiek kan nooit een goede graadmeter zijn om andere christenen te veroordelen”