Een van de manieren om de vraag te beantwoorden is gewoon vanuit het perspectief van nieuws. De heftigste oorlogen van de afgelopen decennia en de grootste humanitaire rampen speelden zich af in het Midden-Oosten. Denk aan Syrië, Irak, Libië, Jemen en uiteraard Gaza. Kortom, het Midden-Oosten is vanuit het perspectief van een krant een soort oorlogsfabriek waar voortdurend nieuws wordt geproduceerd.

Maar ik geloof er niets van dat dit het meest essentiële antwoord is. Dat ligt dieper, veel dieper. Het ligt op het vlak van wat mensen in hun kern geloven over zichzelf en de ander, en wat ze geloven over God.

Het Midden-Oosten is de geboorteplaats van jodendom, christendom en islam. En dat brengt spanningen met zich mee. Enorme spanningen. Historisch gezien was het vooral het christendom dat overhoop lag met de andere twee, vooral nadat het christendom zich in Europa had gevestigd. Joden in het christelijke Westen moesten het massaal ontgelden, eeuwenlang.

En moslims ook. Die woonden toen nog niet bij ‘ons’, maar wij en zij zochten elkaar op. Als Mohammed niet naar de berg komt, komt de berg immers wel naar Mohammed. De Arabische en later de Ottomaanse veroveringen, de christelijke kruistochten en andere oorlogen op het grensvlak van de christelijke en islamitische beschaving stempelden Europa. De theoloog J. C. Hoekendijk schreef niet voor niets dat „het kwaad gerucht aangaande de islam haast een cultuurpatroon van onze Westelijke samenleving is geworden.”

Joden brachten het er in de beeldvorming eeuwenlang niet veel beter van af, maar het opmerkelijke is dat dit beeld na de Tweede Wereldoorlog kantelde. Van de eeuwige vijand werden ze een bondgenoot, zeker na de oprichting van de staat Israël in 1948. Zeker, antisemitisme is nooit weggeweest, maar in protestantse kring is de koers onmiskenbaar veranderd. Theologische herbezinning heeft daar enorm bij geholpen.

„Wie Christus’ opdracht ook maar een béétje serieus neemt kan moslims onmogelijk haten”

Wat ik me afvraag: zou zoiets ook tussen christenen en moslims kunnen gebeuren? Vanuit politiek perspectief vind ik het moeilijk om daar optimistisch over te zijn. De oorlog in Gaza heeft de kloof tussen Israël en het Westen enerzijds en de moslimwereld anderzijds nog dieper gemaakt dan die al was.

Vanuit theologisch perspectief is het misschien nóg moeilijker. De islamitische boodschap over Christus staat immers haaks op wat de Bijbel zegt. En toch. Wie Christus’ opdracht ook maar een béétje serieus neemt kan moslims onmogelijk haten. Niet als ze dichtbij zijn, en evenmin als ze ver weg zijn. Daarom hoop ik dat een scherpe blik op het Midden-Oosten op een of andere manier ook leidt tot het bouwen van bruggen naar moslims. Juist nu die regio met de week verder in brand komt te staan.