Vieren én herdenken wordt het, „dat ligt voor ons nooit ver bij elkaar vandaan”, zei voorzitter Van de Donk van het Nationaal Comité 4 en 5 mei woensdag in Amsterdam. In de vroegere kweekschool aan de Nieuwe Prinsengracht waarin het comité kantoor houdt, presenteerde het de plannen voor het herdenkingsjaar.

Na hun rit vanuit België, de Nederlandse grens over, wonen koning Willem-Alexander en koningin Máxima in het Zuid-Limburgse dorp Mesch de nationale start bij van de viering van 80 jaar vrijheid. Derrick Deetz, nabestaande van een in Mesch gesneuvelde Amerikaanse soldaat, houdt een toespraak.

Het is het eerste van vijf hoofdmomenten. In januari wordt stilgestaan bij de Holocaust, in april bij de bevrijding van Oost- en Noord-Nederland. Dan volgen nog de herdenkingen op 4 en 5 mei en op 15 augustus. Die zijn er elk jaar, maar bij een lustrum krijgt het einde van de Tweede Wereldoorlog extra aandacht. In Mesch zullen zo’n tien veteranen aanwezig zijn. In de Airborneregio (Arnhem/Ede) nog wat meer, onder wie twee Polen.

Huidige oorlogen

Plaatselijke comités, met honderden vrijwilligers, organiseren het komende jaar activiteiten om de gebeurtenissen van acht decennia geleden in herinnering te houden. „We herdenken de slachtoffers van ontmenselijking, vervolging, rechteloosheid”, zei de comitévoorzitter. Nog steeds komen er verhalen voor de dag die niet eerder gehoord zijn.

Op 26 oktober krijgt de bevrijding van Vlissingen aandacht. Op 21 januari wordt het herinneringscentrum van Het Apeldoornsche Bosch heropend, de Joodse psychiatrische instelling waar ruim 1400 patiënten en personeelsleden werden weggevoerd en vermoord.

Er zijn steeds minder mensen die de gruwelen van de nazitijd hebben meegemaakt. De belangstelling ervoor neemt echter niet af: de huidige oorlogen –nu ook weer op het Europese continent– motiveren mensen betrokken te zijn bij het in herinnering houden van de Tweede Wereldoorlog, zegt Van de Donk. Meer dan de kinderen van veteranen blijken de kleinkinderen met hun opa gesproken te hebben over zijn ervaringen. Het Nationaal Comité wil met die kleinkinderen in gesprek over de vraag hoe de viering kan worden voortgezet als er geen ooggetuigen meer zijn.

Namen lezen

De website vrijheid.nl geeft een overzicht van alle herdenkingen en vieringen in het komende jaar en ook verschillende provincies richten een website in. In Herinneringscentrum Kamp Westerbork worden van 22 tot 27 januari de namen voorgelezen van alle Joden, Roma en Sinti die werden gedeporteerd en vermoord. In het Amsterdamse Wertheimpark wordt op 26 januari –zoals altijd op zondag– stilgestaan bij de bevrijding van vernietigingskamp Auschwitz, 80 jaar geleden.

Er komt een elfdaagse wandelestafette op de route die de bevrijders door Limburg en Noord-Brabant volgden richting Gelderland. Voor jongeren wordt een kunstwedstrijd op touw gezet. Niet alleen de bevrijding krijgt aandacht. Overijssel staat op 29 april stil bij de april-meistaking in 1943, een spontaan protest tegen het optreden van de Duitse bezetter. De Oorlogsgravenstichting opent op 9 mei op de Grebbeberg de tentoonstelling ”May Days 40”, die aandacht vraagt voor het begin van de bezettingstijd.

Allochtonen

De activiteiten zijn gericht op Nederlanders van elke leeftijd. En van elke herkomst, want inmiddels zijn er miljoenen inwoners van wie het voorgeslacht in de jaren 40 niet in Nederland woonde. Een deel van hen heeft elders op de wereld echter situaties van oorlog en onveiligheid meegemaakt.

Het Nationaal Comité is bezig docenten toe te rusten voor het lesgeven over de Holocaust, ook aan leerlingen die eerder afkeer dan affiniteit voelen ten opzichte van het Joodse volk. Onlangs nog was het comité daarover in gesprek met het Centraal Joods Overleg.

Van de Donk spreekt op 23 november tijdens een conferentie van het Nationaal Archief over de dossiers van foute Nederlanders die vanaf 1 januari stukje bij beetje worden opengesteld. „Openbaarmaking is onvermijdelijk, ook vanwege de Archiefwet, maar moet wel begeleid worden.”