Onder de ontbonden ngo’s bevinden zich naast honderden evangelische en rooms-katholieke organisaties ook sportverenigingen, liefdadigheidsorganisaties, schaakclubs, ondernemersverenigingen, organisaties voor hulp aan dieren en verenigingen van sandinisten. Ook het Rode Kruis moet vertrekken.

Volgens de regering hebben de organisaties zonder winstoogmerk nagelaten aangifte te doen van hun financiën. Maar critici zien de massasluiting als de zoveelste aanval op de burgermaatschappij en godsdienstvrijheid in Nicaragua.

Nu was daar al weinig van over: sinds president Daniel Ortega de macht overnam in Nicaragua, heeft de voormalige revolutionaire verzetsstrijder zich ontpopt tot een nog despotischer heerser dan Anastasio Somoza, de dictator die Ortega tijdens de Sandinistische Revolutie in 1979 afzette.

Met name sinds 2018, toen grootscheepse antiregeringsprotesten uitbraken in het land, hebben Ortega en zijn vrouw Rosario Murillo de dictatoriale duimschroeven flink aangedraaid. Meer dan 350 Nicaraguanen kwamen om bij het geweld waarmee het regime die protesten onderdrukt, en honderden demonstranten belandden in de gevangenis.

Geestelijken verbannen

De protesten waren een keerpunt. Waar in de voorgaande jaren het autoritaire beleid van Ortega nog kenmerken van een democratie behield, gleed het land sindsdien af naar een totalitaire dictatuur, zoals Nicaragua die kende onder Somoza. Zo schakelde het presidentskoppel de oppositie uit door die in 2021 te vervolgen en gevangen te zetten. Alle onafhankelijke media in het land zijn inmiddels gesloten of het land ontvlucht. Meer dan 300 politieke gevangenen en critici van het regime, waaronder politici, journalisten, academici en activisten, werden in 2023 het land uitgezet, en hun nationaliteit en bezittingen werden afgepakt.

Ook kerken kregen sinds 2018 met een ongekende vervolging te maken. Sinds de protesten, waarbij rooms-katholieke kerken de protesterende jongeren steunden, zette het regime tientallen priesters gevangen en verbande een deel van hen naar het Vaticaan. In totaal hebben 250 geestelijken het land moeten verlaten, volgens een rapport van Martha Patricia Molina, een Nicaraguaanse mensenrechtenadvocate. Daarvan werden 136 priesters en 3 bisschoppen het land gedwongen uitgezet. Afgelopen jaar sloot de regering ook een jezuïtische universiteit, en dit jaar zette het presidentskoppel Ortega-Murillo de aanval in op protestantse en evangelische kerken.

Daarbij opende het regime een heksenjacht op uiteenlopende maatschappelijke organisaties. Van de 7227 ngo’s die in 2017 geregistreerd stonden in het land, zijn inmiddels 5222 gesloten, volgens het onafhankelijke medium Confidencial, dat buiten Nicaragua opereert. De massasluiting van maandag kwam drie dagen nadat vicepresident Rosario Murillo een nieuwe wet voor ngo’s aankondigde. Deze organisaties mogen voortaan uitsluitend in opdracht van de staat werken, volgens een model dat Murillo als ‘partnerallianties’ kenmerkte. Maar ook daarvoor lagen de ngo’s al grotendeels aan de band van de regering, zegt een oud-directrice van een internationale ngo in Nicaragua, die uit bescherming van haar contacten in Nicaragua niet met haar naam in de krant wil. Eind vorig jaar besloot de betreffende ngo daarom het land te verlaten.

Geen concurrentie

„Als organisatie moet je door zo veel hoepels springen om te opereren dat het onmogelijk is om een onafhankelijke positie te behouden. In die zin is de nieuwe regelgeving niet veel anders. Het komt op hetzelfde neer: het regime wil totale controle over alles en iedereen. Daarom willen ze geen concurrentie van ngo’s die het beter doen dan de overheid, omdat ze diensten verlenen waar de overheid dat nalaat. Ook willen ze voorkomen dat mensen samenkomen, omdat ze snappen dat ze uiteindelijk weer gaan protesteren. De sluiting is in feite een verbod op samenscholing.”

Het uitbannen van maatschappelijke organisaties heeft grote gevolgen voor het sociale weefsel van Nicaragua, een van de armste landen van het continent. „Maatschappelijke organisaties vullen het gat van de overheid, die tekortschiet in alle vormen van dienstverlening en ontwikkeling”, zegt de oud-directrice. „Maar het regime laat zich leiden door paranoia. Het enige wat ze interesseert is het behouden van de macht.”