De teller van de inzamelingsactie voor het Urker gezin blijft maar oplopen. Zo’n 60.000 euro is er inmiddels binnen, drie keer zo veel als het streefbedrag. Waarom slaan dit soort acties zo aan?
De ambulancevlucht is uitgevoerd. Mark Hoefnagel, de Urker die vorige week woensdag samen met zijn vrouw en zoon onder het puin van een ingestort Duits hotel vandaan werd gered, werd maandag vanuit Luxemburg naar Groningen gevlogen. Aangezien het gezin voor zo’n vlucht niet verzekerd is, was er geld nodig. Zaterdag werd er door een familielid een inzamelingsactie opgezet.
„Zo’n 60 procent van dit soort projecten haalt het doelbedrag niet eens” - Claire van Teunenbroek, onderzoeker
Binnen een mum van tijd was het streefbedrag van 20.000 euro binnen. Op dit moment staat de teller op zo’n 60.000 euro. „Echt overweldigend”, vindt Auke Hoefnagel, de vader van Mark, het. „We worden gedragen. Door gebed, maar ook door de bijstand van al die lieve mensen. Ze zijn zo betrokken.”
Na wat informatie ingewonnen te hebben over repatriëringsvluchten, schat de familie de kosten van de ambulancevlucht op zo’n 20.000 euro. „Vandaar dat dat ons streven was”, zegt Hoefnagel. De kosten van dat vervoer vallen namelijk niet onder de zorgverzekering, maar onder de reisverzekering. „En die hadden Mark en Edi niet.”
Identificeren
Dat het drievoudige van het streefbedrag in enkele dagen binnen is, is echt uitzonderlijk, zegt Claire van Teunenbroek, die aan de Universiteit Twente onderzoek doet naar filantropie en crowdfunding. „Zo’n 60 procent van dit soort projecten haalt het doelbedrag niet eens.” Dat de actie aanslaat, komt volgens haar doordat donateurs zich kunnen identificeren met de slachtoffers. „Het gezin heeft geen schuld aan de situatie. Het had iedereen kunnen gebeuren, maar het is hun overkomen. Dat wekt een sterke emotionele reactie op bij mensen.”
Dat het Urker gezin juist in deze situatie van doen heeft met strikte verzekeringsregels versterkt volgens Van Teunenbroek de behoefte om te geven. „Mensen denken: dit gezin heeft het al zwaar genoeg en dan hebben ze ook nog te maken met zo’n streng verzekeringsbeleid. Dat voelt oneerlijk.” Op zo’n moment doet naastenliefde een stap naar voren, zegt de onderzoeker. „Mensen geven uit empathie en solidariteit. Filantropie vult zo de gaten die een formele instelling niet op kan vullen. Dat is de kracht van de samenleving.” Dat het gezin onderdeel is van een religieuze groep, helpt volgens haar ook. „Uit onderzoek blijkt dat gelovigen vrijgeviger zijn.”
Daarnaast is een groot netwerk essentieel om de actie te verspreiden. „Een snelle start is erg belangrijk. Zo creëer je een sneeuwbaleffect.” Bij deze actie strekt de groep donateurs zich verder uit dan alleen het netwerk van het gezin, ziet Van Teunenbroek. Media-aandacht heeft daarbij geholpen. „Het is opvallend om te zien hoeveel Duitsers geld geven. Dat kan komen doordat het ongeluk in Duitsland is gebeurd. Dat wekt een verantwoordelijkheidsgevoel op. Geld geven is dan een uitlaatklep.”
Schenkbelasting
Groepsdynamiek speelt bij dit soort projecten een grote rol, weet Van Teunenbroek. „Omdat je buurman geld overmaakt, doe jij het ook. Normeffect noemen we dat.” Dat is volgens haar ook de reden dat mensen blijven geven, ondanks dat het streefbedrag al is gehaald. Het percentage mensen dat doneert vanuit altruïsme –pure onbaatzuchtigheid– is volgens de onderzoeker over het algemeen laag. „Bij altruïsten speelt groepsdynamiek geen rol. Zij geven alleen geld als het nodig is. Zulke mensen doneren aan projecten die het streefbedrag niet halen.”
„Mocht er een financiële meevaller zijn, dan hopen wij dat Mark en Edi alsnog van een welverdiende vakantie kunnen genieten” - Organisatoren Urker inzamelingsactie
Hoewel het streefbedrag van veel inzamelacties niet wordt gehaald, wordt dit soms ook ruimschoots overschreden. Zo bracht in 2022 een doneeractie voor Mathilde Beverloo-De Rooij, die binnen twee jaar zowel haar man als zoontje verloor, zo’n 240.000 euro op. Het doelbedrag van 50.000 euro was binnen anderhalf uur binnen. Ook de inzamelingsactie in 2018 voor de slachtoffers van het treinongeluk in Oss met een Stint haalde in korte tijd 250.000 euro op.
Volgens Van Teunenbroek zijn het echter de atypische crowdfundingsacties die de media halen. „Daardoor ontstaat het beeld dat inzamelingsacties altijd succesvol zijn. Maar dat is lang niet altijd het geval.” En is hoe meer hoe beter ook altijd het beste? Nee, zegt Van Teunenbroek. „Meer geld brengt ook meer verantwoordelijkheid met zich mee voor hoe het besteed wordt. Maar denk ook aan de administratieve rompslomp, zoals schenkbelasting.” Daarnaast zorgt publiciteit soms voor negatieve reacties. „Mensen reageren dan op sociale media dat er te veel geld wordt opgehaald voor één gezin.” Volgens de onderzoeker is dat echter hoe ons brein werkt. „Wil je impact maken op een individu of op een groep? Dan valt ons brein voor de persoonlijke casus.”
Ook de organisatoren van de Urker inzamelingsactie laten in een update op de doneersite weten „diverse berichten te hebben ontvangen waarin enige twijfel werd geuit over het feit dat er meer is opgehaald dan ons aanvankelijke doel”. Ze verzekeren dat het volledige bedrag ten goede komt aan Mark en Edi. Daarnaast heeft het gezin te maken met veel onvoorziene kosten, zoals langdurige fysiotherapie voor Mark, juridische bijstand en de vergoeding van verloren spullen onder het puin. „En mochten Mark en Edi hier een financiële meevaller aan overhouden, dan hopen wij dat zij alsnog van een welverdiende vakantie kunnen genieten”, schrijven de organisatoren.
Om negativiteit te voorkomen adviseert Van Teunenbroek organisatoren van inzamelingsacties om het opgehaalde bedrag volledig te besteden aan datgene waarvoor het project is bedoeld. „Al de uitgaven moeten hoe dan ook een link hebben met deze situatie.” Is er meer geld nodig dan het streefbedrag, verantwoord dan waar dat geld voor nodig is, vertelt de onderzoeker. „Dat hebben de inzamelaars van de Urker actie netjes gedaan.” De relatie tussen gever en ontvanger kan volgens haar namelijk snel beschadigd worden. „Door updates te geven over waar het geld aan uitgegeven is, oogst je empathie. Donateurs voelen dan dat ze impact hebben gehad.”
