Wetenschappers houden vooral de landbouw verantwoordelijk voor het met glyfosaat vervuilde oppervlaktewater. Duitse onderzoekers werpen nu een ander licht op de zaak: zij stellen dat met name toevoegingen aan wasmiddelen hier de oorzaak van zijn.
Boeren gebruiken op grote schaal bestrijdingsmiddelen met glyfosaat. Dat doen ze kort voor het inzaaien van gewassen in het voorjaar en vlak voor de oogst in het najaar. Hiermee beogen ze hun gewassen tegen onkruid te beschermen en de opbrengst van het land zo groot mogelijk te maken.
Toen glyfosaat in de jaren zeventig van de vorige eeuw op de markt kwam, werd het nog als een wondermiddel gezien: het doodt onkruid, maar zou niet schadelijk zijn voor mens en dier. Over die laatste claim zijn met name de laatste jaren echter steeds meer twijfels gerezen.
Zo suggereren diverse wetenschappelijke onderzoeken dat glyfosaat, waarvan kleine hoeveelheden uiteindelijk in het voedsel van de consument terechtkomen, het risico op kanker zou verhogen. Ook de ziekte van Parkinson –een hersenaandoening die onder meer het bewegen, slikken en denken bemoeilijkt– brengen onderzoekers in verband met het gebruik van dit bestrijdingsmiddel.
Daarbij zou de stof wel degelijk een negatieve impact hebben op het milieu. Zo stelt een groeiend aantal wetenschappers dat het grootschalige gebruik van het middel de biodiversiteit aantast.
Toch beschouwen toonaangevende toezichthouders, zoals de Amerikaanse Environmental Protection Agency (EPA) en de Europese Autoriteit voor Voedselveiligheid (EFSA) glyfosaat als ongevaarlijk. Ze baseren zich op andere onderzoeken waaruit zou blijken dat er geen aanwijzingen zijn dat het middel schadelijk is voor mens, dier en milieu. Op voorspraak van de EFSA besloot de Europese Commissie om de goedkeuring van glyfosaat als wettig bestrijdingsmiddel met tien jaar te verlengen.
Wasmiddelen
De vraag in hoeverre het onkruidverdelgingsmiddel schadelijk is, is nog onderwerp van discussie. Voor veel wetenschappers staat echter wel vast dat de landbouw verantwoordelijk is voor het grootste deel van het glyfosaat dat in het oppervlaktewater wordt aangetroffen. Maar dat klopt niet, stellen onderzoekers van de Duitse universiteitsstad Tübingen. Over een periode van meerdere jaren hebben ze de glyfosaatconcentraties in verschillende Europese rivieren gemeten. Het wetenschappelijke tijdschrift Water Research publiceerde het onderzoek in juli.
Volgens de overheersende opvatting zouden de glyfosaatniveaus moeten stijgen in de lente (voor het inzaaien) en de herfst (voor de oogst), omdat boeren dan gebruikmaken van het middel. Dat bleek echter niet het geval te zijn. De onderzoekers verwachtten eveneens een hoge concentratie na stevige regenbuien, omdat het water dan van het land richting de rivier stroomt. Maar ook dat gebeurde niet. Uit de metingen bleek daarentegen wel een seizoensritme: in de zomer waren de concentraties steevast hoog, in de winter juist laag.
Deze bevindingen maken het voor de onderzoekers aannemelijk dat glyfosaat op een andere manier in het water terechtkomt. Ze vermoeden dat het afvalwater van huishoudens de beste verklaring van deze uitkomst is. Aminopolyfosfonaten, stoffen die aan wasmiddelen zijn toegevoegd, zouden in de waterzuiveringsinstallaties worden omgezet in glyfosaat, dat vervolgens in het rivierwater zou terechtkomen.
Wasmiddelen
Peter Leendertse, adviseur van het onderzoeks- en adviesbureau CLM, plaatst in het landbouwweekblad De Boerderij de nodige kanttekeningen bij het Duitse onderzoek. Hij stelt dat het allerminst bewezen is dat aminopolyfosfonaten worden omgezet in glyfosaat. „In hun conclusies lopen de onderzoekers op de zaken vooruit.”
Daarbij blijkt volgens Leendertse uit metingen in en bij de Maas dat het terugdringen van het gebruik van glyfosaat wel degelijk leidt tot lagere concentraties in het rivierwater. Zo mag het middel sinds 2018 niet meer op verharde oppervlakten worden gebruikt in Nederland. Uit jaarlijkse metingen blijkt volgens hem dat de hoeveelheid glysofaat sindsdien afneemt. Dat duidt erop dat het een toch echt met het ander verband houdt, meent Leendertse.
Maar hoe verklaart Leendertse het uitblijven van de verwachte concentratiepieken in de lente en de herfst in het Duitse onderzoek? Het zou zomaar kunnen dat de gekozen meetpunten een vertekend beeld opleveren, stelt hij. Daarom neemt hij zich voor om nog uit te gaan zoeken welke meetpunten zijn gebruikt.
