Denemarken, Duitsland en Nederland krijgen nog een half jaar om te laten zien dat ze de unieke natuur van de Waddenzee respecteren en beschermen. Unesco, de VN-organisatie voor onderwijs, wetenschap en cultuur, wil uiterlijk op 1 februari 2025 duidelijkheid over de beschermingsdoelen die zijn vastgelegd. Blijft die uit dan verliest het Waddengebied na vijftien jaar de status van werelderfgoed.

Unesco waarschuwde vorig jaar al dat de Waddenzee de status, die in 2009 is toegekend, kan kwijtraken als de bescherming tekortschiet. De Commissie voor het werelderfgoed, die deze week bijeen was in de Indiase hoofdstad New Delhi, vraagt Nederland nu in een nieuw besluit om geen nieuwe gaswinning in het gebied toe te staan.

Ook vraagt de commissie om een milieueffectrapportage over de stroomkabels door de Waddenzee naar de Eemshaven, die Unesco laat beoordelen door de internationale unie voor natuurbehoud IUCN. Half juli gaf de Duitse deelstaat Nedersaksen onder druk toestemming voor zo’n kabel van meer dan twintig kilometer naar een windpark in de Noordzee boven Schiermonnikoog. Dat moet stroom leveren voor nieuwe gaswinning waar het Nederlandse One-Dyas nog dit jaar mee wil beginnen. Activisten van Greenpeace protesteerden hier dinsdag tegen met drie drijvende eilanden.

Nestelen

Unesco maakt zich zorgen over de boringen, door gaswinning zou de zeebodem kunnen dalen. Samen met de stijging van de zeespiegel vormt dat een bedreiging voor het grootste wadden- en eilandengebied ter wereld, waar de bij eb droogvallende zandplaten zorgen voor een rijkdom aan plant- en diersoorten. Zo zal de populatie scholeksters op de eilanden de komende honderd jaar met de helft tot driekwart afnemen, doordat de zeespiegel stijgt waardoor de vogels op veel plekken niet meer kunnen nestelen en voedsel zoeken, zo blijkt deze week uit onderzoek van de James Cook Universiteit in Australië.

De zorgen bij Unesco gaan vooral over de geplande gaswinning boven het Friese plaatsje Ternaard. Die is al ruim dertig jaar geleden toegezegd aan de NAM, maar nog altijd niet definitief. Naar een oordeel van de Raad van State moest het kabinet uiterlijk 1 april een beslissing nemen, maar toenmalig staatssecretaris voor mijnbouw Hans Vijlbrief bedong uitstel. Uit nieuwe berekeningen van het Staatstoezicht op de Mijnen blijkt dat de zeebodem als gevolg van boringen meer daalt, en de zeespiegel sneller stijgt, dan werd gedacht. De NAM moet nu aantonen dat boren wel zonder risico kan.

Verheugd

De Waddenvereniging, die al langere tijd probeert de boringen bij Ternaard te voorkomen, reageert verheugd op het nieuwe Unesco-besluit. „Samen met alle betrokken wadliefhebbers, bewoners, ondernemers en bestuurders gaan we duidelijk maken dat de werelderfgoedstatus van de Waddenzee belangrijker is dan één vergunning van de NAM”, zegt woordvoerder Frank Petersen.

„De werelderfgoedstatus van de Waddenzee is belangrijker is dan één vergunning van de NAM” - Frank Petersen, woordvoerder Waddenvereniging

In de Commissie voor het Werelderfgoed zitten in wisselende samenstelling telkens 21 van de 191 landen die deelnemen aan Unesco. De commissie vergadert sinds 1977 jaarlijks, alleen tijdens de coronapandemie vielen twee bijeenkomsten uit. Tijdens de 46ste sessie, deze week in New Delhi, is onder meer de beroemde Romeinse weg Via Appia in Italië aan de erfgoedlijst toegevoegd, net als veertien locaties in Zuid-Afrika onder de noemer ”mensenrechten, bevrijding en verzoening: Nelson Mandela-erfenissites”.